AdolfinArt. BLUE, Adolfina Mesa
Obra: BLUE
Acrílico sobre papel 42×29,7
Andanzas do Suso de Lameliña. NOITES DE CAMINHA
NOITES DE CAMINHA
A piques de rematar este segundo ano de pandemia, cheo de incerteza e malas novas, pode ser bo momento de viaxar no tempo á raia, xusto onde as augas do Coura se xuntan coas que de Irimia baixan. Falamos de Caminha e da foz do pai dos ríos, do Pinhal do Camarido, onde medra a fermosa camarinha do Atlántico, onde o Minho se entrega ás súas bravas augas, ante a presenza silenciosa do Forte da Ínsua e de A Guarda e Santa Trega, na outra beira.
Retrocedemos a un verán calquera de xa hai uns cantos anos, á casa da amiga Dina, moi coñecida na vila por pasar dun lado a outro da raia pequenas cantidades de produtos. Para elo, erguíase cedo e ,cargada de mercadoría e unha nota de encargos, saía á estrada, onde agardaba a que alguén a levase a Tui. En Tui, na tenda dunha amiga, deixaba os produtos encargados e regresaba con outros e outra nota de pedidos. Ao chegar, despois de levar a carne ou o chocolate (eran dos produtos máis solicitados) aos veciños que llos pediran e de xantar, saía polo centro da vila por ver se atopaba algún turista para facer o troco de pesetas por escudos. A señora Dina, filla dun matrimonio de Camposancos, que, por mor da guerra, os seus pais se viron na necesidade de pasar a esta beira do Minho. Unha gran muller que, grazas a estes pequenos “trapicheos”, foi sacando a familia adiante Na súa casa adoitabamos pasar parte do verán, ás veces en xullo e outras en agosto.
Tería moitas cousas que contar, pero hoxe do que vou falar eran das noites, noites calorosas de verán, nas que non apetecía deitarse ata ben pasada a medianoite. Rematada a cea, marchabamos para a Praza Conselheiro Silva, popularmente coñecida coma “O Largo”, o centro da vila, no medio da cal se atopa un fermoso “chafariz” (fonte), construído por João Lopes, O Velho. Afamado canteiro do Porto, ao que tamén se deben dúas populares fontes: unha na Praça da Rainha en Viana do Castelo e outra na Praza da Ferrería en Pontevedra. O seu fillo, João Lopes, O Filho, continuou coa tradición familiar, e a el débese, entre outros, o chafariz da Praça da República de Viana. Nesta mesma praza tamén se atopa a famosa Torre do Relogio, que outrora foi unha das portas da muralla da vila. E, por suposto, cafeterías, tendas, o club Caminhense…
Saïamos da casa, ben untadiños para protexernos dos mosquitos, xa que ao irse facendo noite chegaban da foz do Minho co ruín propósito de chuchar o sangue de turistas e veciños. Estes últimos para mofarse de nós, dicían que viñan da Galiza, e logo soltaban o famoso proverbio: ” De Espanha, nem bom vento, nem bom casamento”.
E alí, sentados nun banco ou tomando algo na terraza dunha cafetería, cando non, no Club Camiñense, agardabamos parolando cos amigos e amigas a que a calor fose dando paso á fresca. Mentres os fillos eran aínda pequenos, xogaban cos nenos e nenas da vila, a carón do chafariz ou polo medio das cafeterías á pelota ou ás agachadas.
Alí tiven a fortuna de coñecer as vidas e as historias de moitos caminhenses senlleiros, coma os casos de María, a pescantina, de Ze e as súas esaxeracións falando do que pescara, de Catarina e João, grandes expertos en cantares ao desafío (as nosas regueifas), de Manuel, relatando contos de sereas, meigas ou nenos lagartos… Pero, de entre todos, un dos máis afamados e co que máis trato tiven foi, Josė Maria Gavinho Pinto. Un home singular, que tiña alí mesmo no Largo unha tenda onde vendía de todo, entre outras cousas os seus libros de poemas, ben visibles no escaparate ao lado dunhas toallas, unhas potas ou unha caixa de ferramentas.
Gavinho, escribía poemas de loanza a Caminha e ás terras do Minho, tanto dun lado coma do outro. Era un gran conversador e botaba a maior parte do tempo fóra da tenda, a carón do chafariz ou paseando e charlando con veciños e forasteiros. Unha das súas conversas favoritas era Angola, onde estivera uns anos nun barco de cabotaxe, e, por suposto, de poesía, animándose ás veces a recitarnos algo. Era un grande amante da Galiza, da Galiza que non morre, aquí, no Minho, senón que chega ata o Mondego, como adoitaba dicir. Un dos seus grandes amigos de aló da foz era Neira Vilas, co que dicía ter moito trato. E así era, tempo despois lendo “Xentes e camiños”, libro do autor de “Memorias dun neno labrego” , atopei un capítulo adicado a quen el chamaba ” O poeta de Caminha”.
“Ondas de mar de Caminha” é o seu libro máis popular do que teño un exemplar adicado que gardo con moito cariño e do que aquí deixo unha mostra, para rematar este breve percorrido por estas fermosas e queridas terras.
RIO MINHO
Lá vai o rio sereno
Sempre a correr sem parar
Vem lá das terras de Lugo
Para se juntar ao mar.
Acordai, corações da minha terra,
Evitai destruir tanta beleza,
Preservemos con carinho
As águas do rio Minho,
A nosa mãe natureza.
Passarinhos da Galiza
Têm ninhos en Portugal
Os caminhos são os mesmos,
E a paisagem é igual.
Lá para os lados da barra,
Há uma beleza tamanha:
Onde o Minho se despede
De Portugal e de Espanha.
Suso de Lameliña
DEMIURXIA. Patricia Torrado Queiruga
DEMIURXIA
A urxencia da creación, a necesidade imperiosa de alzar a voz dende a tinta impresa, o impulso primixenio da artesanía, aquel que lle deu forma ao universo dende o inicio dos tempos, facer do caos algo perfecto, facer da perfección un deconstructo imperfecto do espazo, do tempo, da sociedade, da vida, dos azos, das arelas.
Cada persoa esconxura os males dun xeito ou outro, o meu avó era carpinteiro e os seus poucos anos de escola déronlle para aprender a ler e escribir, nunca moitos libros tivo, só un herdado do seu avó, tamén carpinteiro e que gardaba no bandullo a escrita de varias xeracións nas marxes dos proxectos de carpintería, aprendendo a recoñecerse polo trazo do grafito na celulosa. El deunos o herdo da palabra escrita, da necesidade do impulso lector que rematou por concretarse nunha bibliopatía que a día de hoxe aínda me persegue.
A avoa deunos o herdo da fala, das cantigas e recitares aprendidos de memoria, da expansión. O seu era esconxurar os males e as preocupacións no seu refuxio, aquela cociña na que traballaba, a da casa e a que lle deu cartos nos veráns cociñando para aqueles rapaces de poucos recursos que viñan da capital a un campamento a carón do mar. Ela fora moi poucos días á escola, porque ese era un galano reservado para os homes da casa. Difícilmente ganduxaba o seu nome, e xa de ben maior foi á escola de denoite, pero escribir todo o que sentía éralle moi traballoso e leváballe un tempo que non tiña. Inda a lembro estonando as patacas sobre un cesto que poñía no regazo, a carón do vertedoiro. Alí berraba polo baixo coas veciñas por non dicírllelo á cara e quedar a mal con elas; laiábase dos males do mundo e escoitaba promesas políticas do outro lado da radio que sempre zanxaba dicindo “a estes poñíaos eu a traballar e verías ti como funsionaba o país”.
Eu sempre fun máis de poñer en papel o que me bulía por dentro e aquí estamos, deixando levedar o amor de tantas xeracións polo idioma.
OASIS. As lecturas de Beatriz Dourado
Título do libro: Principio de incerteza
Autora: Pilar Ortega
Editorial: Xerais
Ano de publicación: 2018
Menos de cen páxinas abondan para contar unha historia tan interesante como a de Lía, unha profesora de física nun instituto de secundaria, que se veinmersa nun conflito emocional cunha alumna.
Merecedora do Premio Ánxel Fole de narrativa curta 2017, esta novela de Pilar Ortega saca á luz asuntos aínda silenciados, poñendo en evidencia as dificultades de comunicación que existen entre as persoas na era da hiperconexión.
Baixo a metáfora do principio de Heisenberg, asistimos a unha viaxe que nos interpela a cada paso, que establece relacións entre as experiencias propias e alleas, desfacendo calquera suceso casual da nosa existencia.
Sen dúbida, Principio de incerteza é unha obra valente, que ousa relatar aquelas leccións vitais que se agochan tras o currículum oculto. Quizais sexa este, motivo máis que suficiente, para apostar por lecturas que nos afasten do exceso de edulcorantes destas datas.
Velaquí un petisco: “Hai estrelas que desaparecen devagar. O seu diámetro engorda ao longo de millóns de anos ata convertelas en xigantes vermellas e despois decrece para deixalas reducidas a ananas brancas, estreliñas insignificantes que acabarán por conxelarse e esmorecer para sempre na noite dos tempos”.
HENKO. A mirada de Miguel Díaz
Título: CONTRASTES
Da miña mirada en ti.
Da miña forma de verte.
Eu quixera pintar o ceo
cos contrastes que me anegan
cando ti te me achegas.
Andanzas do Suso de Lameliña: BAR PARRA
BAR PARRA
BAR PARRA
O nome de “Bar Parra”, era, digamos o oficial, ou mellor dito, o que aparecía escrito, por riba da porta nun cacho de madeira de cor verde. Creo que a idea de chamarlle así saíu dun cliente:“Oes por que non lle pos Bar Parra? Sería o axeitado, pola parra que tes á entrada”. Dito e feito, mais non serviu de nada, todo o mundo o seguiu chamando coma antes de bautizalo, “O Pudriqueiro”, alcume do señor Eduardo, propietario do mesmo.
É de onde viña ese nome? Pois da aldea onde estivera de caseiro antes de chegar a Castroverde, Podriqueiro (aínda que a xente cambiaba o “o” polo “u” e dicía Pudriqueiro). Un lugar da parroquia de San Cibrao de Montecubeiro, a freguesía de máis aldeas de Galicia -trinta e sete- e unha das de maior extensión. Crese que Podriqueiro procede de podricos, que veñen ser as cañotas dos castiñeiros, polo que non tiña porque parecerlle mal. Pero a realidade era ben distinta, non lle gustaba nada que o chamaran así, e máis dunha vez ten pasado das palabras aos feitos con algún veciño, por mencionar o citado nome; o señor Eduardo era un home de malas pulgas.
O señor Eduardo, casado e sen fillos, zoqueiro el, veuse, xa non de moi novo, para Castroverde procedente do Podriqueiro e no barrio da Feira, comezou o seu oficio de taberneiro nun bar que abría os domingos que tocaba feirear ( cada dous, alternando con Meira). Mais ao pouco tempo mercou unha casiña no barrio do Codesal, preto do Cuartel da Garda Civil, na estrada de Rodinso e Frontoi, o famoso Bar Parra. Unha tasca que se fixo moi popular polo bo cociñar da súa dona, a señora Josefa, moi boa muller, natural de Romeán e que elaboraba uns pratos exquisitos, amais de cocer un pan e unhas empanadas, envexa da bisbarra. A parte diso, tiña un moi bo viño, que todos loaban, traído da Ribeira Sacra.
Moita xente ten pasado por alí, era o lugar apropiado para ir tomar uns chanqueiros ou papar unha boa merendola cos amigos. E claro, cando xa ían uns viños de máis, sempre había alguén presto a facer algunha trasnada co conseguinte enfado do dono. “Non se anoxe, señor Aduardo, non lles faga caso que son uns condenados” , tratábao de calmalo algún cliente. E o remedio era peor ca doenza e moi alporizado respondía: “Non é coná , que é coné”. E o que era peor, en lugar de Aduardo, chamarlle señor Pudriqueiro. Entón subía polas paredes e comezaba a murmurar polo baixo, para pronto esquecerse; no lle conviña anoxarse moito, xa que os que por alí pasaban eran moi bos clientes e deixaban os seus pesos. Cartos que non conseguía facendo zocas, por aquel entón pouca xente usaba xa ese tipo de calzado. Finos eran os gardas civís, clientes habituais, que para non ofendelo, e non chamalo polo alcume, dicíanlle: “Que hai, Montecubeiro”; cousa que si lle agradaba.
Entre as leas que chegaron a acadar máis popularidade estaban as que tiña con José Ramón, que se adicaba a teitar, pero que amais nas horas de asueto gustáballe mollar a palabra. Un día tiveron un forte enfrontamento e chegaron ás mans. Algún que presenciou os feitos, comentouno polo centro da vila. Logo á tardiña, un cliente no seu percorrido cotián, despois de pedir un viño, díxolle: “Oín que se learon dous “quicos”, aquí no Codesal. Sería verdade? Ti sabes algo?” Cousa que fixo acedar aínda máis do que estaba ao bo de O Pudriqueiro.
Noutra ocasión, por consello dos clientes, comprou un frigorífico con conxelador. Ata aquí todo normal, era moi necesario para chegado o verán poder tomar as bebidas frías, lle comentaran. Pois ben, que facía o bo do señor Eduardo? Cobrar unha peseta por cada cubiño de xeo; a fama de tacaño era ben coñecida máis aló da Fonsagrada.
Cando foi de comprar un televisor estaba moi contento co novo aparello. Mais para amolalo, sempre había alguén que lle comentaba: “ Ai ho, pero aquí as noticias chegan con atraso, vai boa que as escoitei eu na Rampla!”. A Rampla, é o centro da vila e “O Pudriqueiro”, atopábase nas aforas. Moita rabia lle daba, e sempre remataba por dicir : “Será porque estamos moi afastados do centro”. “Pois será”, respondíalle o cliente.
Coma dixen antes, a señora Josefa era moi boa cociñeira e facía unhas empanadas moi ricas. O señor Eduardo, que era daquela maneira, cando era de cocer, ía dar unha volta pola Rampla, entraba nun bar do centro e o primeiro que facía, era dicíalle ao oído ao dono coma se se tratara dun secreto de estado:”Hoxe cocemos”. Xa estaba armado o lío. O informante comezaba a divulgar a nova entre os seus clientes e ás oito da tarde O Bar Parra a tope. E claro co compromiso que iso supuña para a señora Josefa, non había empanada para todos.
Aínda hoxe se seguen a correr de boca en boca anécdotas pola vila e arredores do señor “Aduardo”, mesmo contadas por xente moza que non chegou a coñecelo en persoa. Sen lugar a dúbidas, o Bar Parra, marcou toda unha época nesta bisbarra entre a Terra Chá e A Montaña.
Suso de Lameliña