Andanzas do Suso de Lameliña. MAÑÁ SOLLEIRA

Andanzas do Suso de Lameliña

Suso de Lameliña

MAÑÁ SOLLEIRA

Despois de varios días sen moitas ganas de facer nada, esa mañá espertou con máis ánimo. O tempo axudaba, cálido e solleiro, escoitábase o canto dos paxaros e unha suave brisa traía o aroma das rosas do xardín. O primeiro que fixo foi tomar unha ducha refrescante. Á miña idade, case oitenta anos, non hai mellor pracer, o paso do tempo non perdoa, pensou.

Xa ben arranxado e vestido co seu traxe impoluto, coidadosamente lavado e pasado a ferro na lavandería de Marcos, dispúxose a tomar o seu almorzo habitual: zume de laranxa e café con leite acompañado dun par de galletas e dúas torradas con marmelada e manteiga. Máis de corenta anos almorzando o mesmo. Era un home de costumes fixos, reacio a cambiar.

Cando se deu conta, xa eran case as once da mañá, así que saíu a pasear pola cidade. Quince días pechado na casa, agás para comer no bar de Víctor, a uns cen metros da súa casa, facían que se atopara estraño. Por un momento estivo a piques de dar a volta, pero a mañá estaba tan boa que decidiu continuar o camiño. Aínda que máis espelido que días atrás, a morriña comezou a apoderarse del, o pasado aparecíalle en cada casa, tenda e recuncho da rúa. Non puido resistilo e dirixiuse ao que durante tantos anos fora o seu despacho de avogado. Pasóuselle pola cabeza subir e relembrar vellos tempos, pero ao final desistiu; só coñecía a Emilia, e poida que nin esa estea, xa que se non se xubilou ten que estar a punto. Deixou a rúa que tantas veces pisara e dirixiuse cara á Praza Maior. O banco no que adoitaba sentarse estaba baleiro, sacou un pano do bolso da chaqueta e sentouse enriba del. Ao pouco tempo, empezaron aparecer algúns coñecidos: Luís da Fonte, Amalia de Conturiz, Pepe, o barbeiro… Saudárono con alegría e curiosidade: Qué bo verte!, Qué foi da túa vida?, Pensabamos que morreras… Despois, falaron do tempo, das cousas que cambiaron desde que eran nenos, da primavera que xa estaba aquí… Ata que Luís sacou o tema das eleccións a piques de celebrarse. E comezou a discusión. El, que sempre fora de esquerdas, na ditadura do Partido Comunista e agora do Socialista, non aguantou máis. Todos, agás Amalia, eran de dereitas, polo que para non amargarse o día, despediuse e marchou cara ao parque de Rosalía.

A mañá estaba realmente agradable e o parque era un dos seus lugares preferidos, polo que non había mellor lugar ao que ir  e aproveitar para ler algo á sombra dun castiñeiro de indias ou dunha sequoia; a estas horas da mañá, non adoitaba haber moitos visitantes. Palpou a chaqueta, e si, alí estaba o libro no bolso, non o esquecera. Mentres se foi achegando, comezou a lembrar os bos momentos que pasara cando estudaba no Instituto Masculino o vello bacharelato de sete anos e máis tarde o PREU; logo marcharía para Santiago facer dereito, pero sempre que regresaba á cidade non podía faltar a visita obrigada para de paso asomarse ás costas e botar unha ollada ao Miño, ao seu paso polo barrio de San Lázaro. Foi así, precisamente, unha tarde de verán, extasiado, ollando o pai dos ríos como coñeceu a Sofía, que cunha cámara de fotos inmortalizaba aquela fermosa paisaxe. Como pasa o tempo! Desde ese día, xa non se separaría dela ata que un cancro de mama lla arrebatou.

O primeiro que fixo ao chegar ao parque foi visitar os parrulos. Coñecíano ben e segundo o viron correron cara a el. Sacou do peto unhas migallas de pan, que sempre leva consigo, e deullas. Os pobriños, como  brincaban de contentos e agradecidos!

Alí, a carón do estanque, á sombra da sequoia, volveu meter a man no peto e sacou o libro: “Aires da miña terra” de Curros Enríquez. Abriuno ao chou e comezou a recitar: Aí vén o maio/ de frores cuberto… Realmente case non precisaba de libro, a maioría dos poemas sabíaos de cor e gustáballe recitalos silandeiramente. Tras recitar media ducia, lembrouse daquel soneto que escribira para o bardo de Celanova hai xa uns cantos anos. Houbo un tempo en que todos os días escribía algún poema, pero que nos últimos anos deixara de facelo. Secasí eses versos ficaran para sempre gravados no seu maxín:

CURROS ENRÍQUEZ

Na rúa San Roque, en Celanova,

Século dezanove, xa mediado,

Quen de Galicia sería cruzado,

A primeira luz verá, feliz nova!

Manuel Curros Enríquez, nomeado,

Cantor de poesía corrosiva,

Do laicismo e da terra abandeirado

Contra a ignara doutrina represiva.

Aínda se escoita o vello e o sapo,

So branco luar, con forza berramos:

Nin foros, nin cregos, de amos libertos!

Fuxide, fuxide, vermes noxentos,

Liscade xa, triunfantes carrapatas.

Que ao fin sexa ceibe esta terra nosa!

Mirou o reloxo.Que rápido pasara o tempo, case as dúas da tarde! Gardou o libro e, apurando o paso, emprendeu o regreso á casa. Lentellas e pescada a romana agardaban no bar de Víctor.

Andanzas do Suso de Lameliña. MUDANZAS EN BRIGANCIA

Andanzas do Suso de Lameliña

Suso de Lameliña

MUDANZAS DE BRIGANCIA

Hai máis de dous anos, chámame ao móbil Bernardo: “Sabes o que está pasando en Santalla de Conforto?” “Se non mo contas, non”, respondinlle. E empezou a falar. O que me contou deixoume abraiado, e iso que aínda o asunto estaba en cueiros; tempo despois sería noticia de alcance internacional. 

Santalla de Conforto é unha pequena vila da Brigancia profunda. Alí un bo día, Consuelo, unha modista de prestixio, deixouse ver polas rúas da mesma, convertida en carballo. Para ser máis exacto, convertida, convertida, non, vestida de carballo. Pero era tan boa a caracterización, que realmente semellaba un “quercus robur” errante. A veciñanza non daba creto. “Volvéusevos louca Consuelo, mira polo que lle deu. A morte do seu marido deixouna traumatizada. Coitada!”.

Non pasarían quince días des que a modista mudara en carballo, cando se presentou no seu obradoiro, Pascual, o fillo máis novo do boticario: “ Cheliño, e poderíasme confeccionar un traxe de castiñeiro?”. Dito e feito. Ao cabo dunha semana Pascual estaba feito un castiro centenario. “Outro que toleou”, murmuraba a xente.

Mais a cousa non quedou así. Ao pouco apareceu Sonia do Fogueteiro mudada en acivro: a muller do alcalde, en pexegueiro; Dositeu de Cando, en cerdeira… Deste xeito a vila foise enchendo de árbores: carballos, castiñeiros, acivros, ameixeiras, bidueiros… Cando xa media vila mudara en árbore andante, presentouse na casa da modista, Fernando, o dono do serradoiro, querendo ser un eucalipto. “Iso si que non, Fernandiño. En eucaliptos e piñeiros non traballo, xa temos abondos”. “Faime logo un de teixo se non che importa”, pediulle. Pasada unha semana apareceu pola vila o primeiro teixo viaxeiro.

En cousa dun ano a vila mudou nunha fraga, algo insólito e rechamante. Ben, como adoita suceder, sempre hai unha excepción, Pepín da carnicería negouse en redondo a ser árbore. Nin a intervención do alcalde para que recapacitase e mudase en maceira ou no que quixese, valeu de nada. Mesmo o ameazaron con boicotearlle a carnicería, mais el resistiuse. “Onde mellor carne ían comprar que no seu establecemento? “ Remataron con deixalo en paz, ao ver que non cedía: “ Sempre foi medio raro, que lle imos facer. Ten que haber xente para todo”.

Nin que dicir ten, que o suceso transcendeu as fronteiras de Brigancia, para converterse en noticia mundial. Xa desde o momento que se deron os catro ou cinco primeiros casos ( daquela foi cando recibín a chamada de Bernardo), comezaron a chegar a Santalla os primeiros reporteiros. De feito, eu fun un deles, como enviado do diario “O Retroceso”. Logo virían as radios, as televisións, que seguirían o acontecemento día a día con programas especiais —nin cando fora da consulta de independencia de Brigancia se vira semellante despregue—; así durante cinco ou seis meses, ata que se soubo que en Castromourán de Abaixo, a xente comezara a mudar en mamíferos. Un día apareceu o alcalde transformado en burro, para logo verse polas rúas, cochos, vacas, raposos, osos, ratos…,, todo tipo de bichería do país. Unha auténtica animalada.

Agora tócalle a  Castreliño da Moura, alí a veciñanza está en proceso de mudar en réptil. Hai cousa duns días apareceron os primeiros lagartos, e algunha que outra pinchorra e escáncer, cos que de nenos tanto nos gustaba xogar. 

Hai rumores de que todo isto é unha estratexia dos independentistas, para chamar a atención e de paso ver se deste xeito, por fin, Iberlandia é quen de deixalos ceibes, acadando así a tan ansiada independencia. A min antes parecíame unha destas tan en voga teorías conspiranoicas, pero agora xa empezo a crer que algo de certo debe haber. Desde logo “O Retroceso”, vai seguir, como é a súa norma,  atento aos acontecementos para no seu momento informar dun xeito rigoroso de todo o que aconteza na nosa Brigancia.

Andanzas do Suso de Lameliña. O TOCADOR DE FAGOT

Andanzas do Suso de Lameliña

Suso de Lameliña

O TOCADOR DE FAGOT

O fillo de Joaquín Echevarría, quen fora notario ilustre da vila, desde a idade temperá dos oito anos comezou a tocar o fagot. Algo que chamou moito a atención, pois era meirande ca el e un instrumento non  habitual para un neno da súa idade. Resulta que un día o pai levouno a un concerto a Oviedo e o rapaz ficou abraiado co instrumento. Houbo que comprarllo e mandalo a clase para que comezase o seu aprendizaxe. Desde entón, Avelino, é o seu nome, empezou actuar, primeiro nos festivais do colexio e xa de maior onda o chamaban. Tiña bastante éxito, non polo ben que tocaba, que non había queixa, senón pola rareza do instrumento. Mais o que el desexaba era actuar un día nunha orquestra sinfónica. Os anos foron pasando e a oportunidade non chegaba ata que cumpridos os sesenta, apareceu pola vila unha sinfónica da antiga Unión Soviética. Chegada a hora do concerto, sentouse na primeira fila co fagot baixo o brazo. Ía xa rematar o concerto e o director convidouno a subir ao escenario. Que lle parece se tocamos a introdución ao “Lago dos cisnes”?, díxolle. Avelino, aínda que nunca a tocara, era tanto o desexo de subir ao escenario con tan ilustres músicos —xa dixen o soño da súa vida—  que sen pensalo dúas veces, aceptou. Subiu ao estrado todo fachendoso e aos dez segundos de comezar a interpretación, entrou o fagot tocando algo parecido á Rianxeira. Os espectadores ficaron abraiados ante semellante dispendio de orixinalidade. Os aplausos finais superaron con creces as anteriores execucións. Contan que o compositor escocés James Dillon, un dos máximos representantes da corrente “Nova Complexidade”, ao ter coñecemento do concerto, fíxoo chamar. O que hai de certo niso, aínda hoxe, despois de cinco anos, non hai quen o poida asegurar con certeza. O que si se sabe é que ao cabo dun mes, Avelino e o seu fagot desapareceron da vila. Desde entón circulan pola mesma dúas versións enfrontadas: A daqueles que din que se marchou para O Caribe, para acabar de fundir a fortuna que lle deixou o ilustre notario Don Joaquín Echevarría, e os que din que forma parte dunha orquestra británica, apadriñado polo afamado compositor escocés.

Andanzas do Suso de Lameliña. ENCONTROS PROHIBIDOS

Andanzas do Suso de Lameliña

Suso de Lameliña

ENCONTROS PROHIBIDOS

Todos os días á tardiña ía buscar auga a aquela fonte. Ti agardabas por min, sentada a mollar os pés na pucharca que se formaba co que escorría dos canos revestidos de mofo que ás veces se mesturaba co xélido e cristalino fluído.

Despois collíate da man e marchabamos cara ao carballo, que era o noso agocho secreto, e alí xogabamos aos médicos. Por suposto, eu facía de doutor, porque naquela sociedade tan machista non se nos pasaba pola cabeza  que unha nena puidese ser médica, como moito enfermeira. E claro, coller un garabullo e facer que me pinchabas, que gracia tiña?

Eu sentíame orgulloso da miña condición de curandeiro e debaixo daquela rebola era onde tiña lugar a consulta.

    —Doutor dóeme a teta esquerda  —dicíasme.

E comezaba a exploración, a miña man sobraba para tan incipiente peito. Lembro que me daba moito gusto; supoño que a ti tamén pois non dicías ren.

    —Doutor dóeme a cona.

Baixábache as bragas e quedaba impresionado por aquela falta de apéndice e empezaba a tocarche naquel burato que para min era todo un misterio. Rematada a consulta receitábache algo, normalmente unha mestura de flores e herbas machucadas  coas que tiñas que untarte para curar a dor. Despediámonos cun bico e ata o próximo día. Se acaso nos víamos  pola aldea facíamos como se non nos coñecésemos.

Chegada a noite, comezaba a miña tortura. Tiña pesadelos onde morría e ía dereitamente ao inferno pois non me daba tempo a confesar o pecado mortal que viña de cometer. Pero como sempre temos a man algún mecanismo de defensa lembrábame que era doutor e. polo tanto si  podía facer eses tocamentos,  xa que eran para curar os males que che afectaban.

Un día, non me esquecerei, era unha tarde do mes de xuño, desas tardes fermosas de primavera, alí estabas coma sempre; repetimos o ritual de todos os días e cun bico despedinme de ti. Non podía imaxinar que sería a derradeira vez que nos iamos ver.

Non volvín saber de ti despois daquela tarde. Agardaba impaciente que apareceses, pero só había silencio e baleiro. Así pasaron os días, sen unha palabra, sen unha explicación. Non quería aceptar que xa non volvería verte. Pasei noites en vela, afogado en bágoas, negándome a crer que todo acabara.

Cando chegou a festa de San Xoán, pensei que sería unha boa ocasión para distraerme e divertirme. Foi alí onde, nun descanso, te vin collida da man del. Era un dos músicos de Os Alesandi, un famoso grupo moderno por aqueles anos, que tocaba esa noite. Chamábase Rodri,  Piji, ou algo así. Non me importaba o seu nome, só o seu sorriso arrogante. Sentín un nó na gorxa e un puñal no peito. Non puiden soportalo. Deixei atrás o ruído, o lume e a xente, e corrín cara á casa, sen mirar atrás.

Foi o peor San Xoán da miña vida. Aínda hoxe cando o lembro sinto un arrepío que me percorre toda a espiña dorsal.

Vaia noite que me deches, miña adorada paciente!

Andanzas do Suso de Lameliña. ROSARIO

Andanzas do Suso de Lameliña

Suso de Lameliña

ROSARIO

Rosario, cansa da monotonía de todos os días e de ser sempre a escrava da casa, sobre a que recaían todas as tarefas domésticas, sen que ninguén llo agradecese, un día botouse  andar polo mundo. Ben, polo mundo é un dicir, xa que non saíu da bisbarra dos Ancares, onde nacera ía para sesenta anos.

Unha tarde calorosa do mes de agosto fixo un atado coa roupa máis decente que tiña e emprendeu viaxe. E para tal efecto arrancou, sen comunicarllo a ninguén, co patinete da súa neta Lauriña. Que desgusto o da nena cando viu que lle faltaba un dos seus xoguetes preferidos!, máis ca cando soubo que a avoa tamén desaparecera. Como chegada a noite, Rosario non aparecía por ningures deron parte a Garda Civil. Pronto se soubo do seu paradeiro, ao ser vista por unha veciña da aldea próxima marchando tan campante e feliz enriba do aparello con rodas. Cando as autoridades se puxeron en contacto con ela, deixou ben claro a súa intención de non retornar ao fogar e de percorrer aldea tras aldea, iso si, sen botarse fora da comarca. Non houbo nada que facer, e a aventureira continuou coa súa viaxe. 

Marido e fillo, viúvo el, foron na súa procura co fin de convencela e ela díxolles que xa non estabamos no tempo da escravitude, que abondo aguantara e que se arranxasen como puidesen; polo único que sentía era pola súa netiña de seis anos.

Agora, Rosario, dous anos despois,  segue de ruta pola bisbarra, parando aquí e acolá; hoxe comendo e durmindo cunha veciña, mañá con outra; hoxe en Donís, mañá en Doiras e ao cabo de tres días en Pedrafita, sempre montada no patinete, cando a estrada o permite ou con el ao lombo.  E ese deambular xa se converteu en algo normal, ata o punto que a xente está desexando que apareza, para convidala. Rosario, xa case vai para tres meses que non te achegas por aquí, e logo que nos contas?, dinlle cando chega a unha casa. E Rosario comeza a relatarlles todas as novas das que tivo coñecemento durante ese tempo de ausencia. Non lles importa que logo, cando chegue a outra lugar, vaia contando asuntos seus. Que todo sexa por poder estar ao corrente dos contos dos de Piornedo ou de Quindous.

Andanzas do Suso de Lameliña. ELVIS PRESLEY SEGUE VIVO

Andanzas do Suso de Lameliña

Suso de Lameliña

ELVIS PRESLEY SEGUE VIVO

Hai historias que te resistes a contar porque son tan fóra do común que temes que te traten de tolo. Isto foi o que me pasou este pasado mes de abril e que hoxe, despois de darlle moitas voltas, atrévome a compartr con vós.

Quedara cun amigo de Santalla de Ozcos a xantar no Cantábrico, na Fonsagrada. Mentres esperaba por el, tomando uns viños pola vila, recibo unha chamada súa dicíndome que por un imprevisto non podía acudir á cita.

Seguín de peregrinación polos bares e, segundo entro no Avenida, atópome cuns amigos que levaba tempo sen ver, co que iso supuxo de beber unhas cantas cuncas de máis. Xa sabedes como é ir á Fonsagrada.

Preto das dúas e media e co apetito minguado polo exceso de etílico, por fin estou no restaurante. Xusto na mesa de en fronte, tres homes e unha muller, todos eles arredor dos oitenta anos. Fico ollando para un que me soa de algo, pero non acerto a lembrar de que. Déixoo pasar, pero xa cando estabamos na sobremesa, nun momento dado, cruzámonos as nosas miradas. Foi como unha aparición sobrenatural. Aquela mirada e aqueles ollos azuis non podían ser máis ca del. Polo xeito como me mirou souben que se decatara de que o recoñecera. Terminei de xantar e, cando me ía marchar, ergueuse e achegándose a min, case nun murmurio, díxome:

—Xa sei que sabes quen son, pero por favor non digas nada. De todos modos, se o contas, ninguén che vai crer, pero por se acaso cala a boca. Agradeceríacho, levo anos de incógnito. Todos cren que son un inglés acaudalado, que foi o que inventei para a miña nova vida.

Saín de alí sen dar creto ao que me viña de pasar. Era o mesmiño, Elvis Presley. Que razón tiñan os que aseguraban que non morrera. O que ninguén se imaxinaba era que se agochara na Fonsagrada. Despois preguntei por el e contáronme que era un inglés que vivía nunha aldea preto da vila, desde ía para máis de vinte anos. Que enseguida se adaptara e que mesmo, moi rápido, aprendera falar galego. Do que vivía, ninguén o explicaba, pero debía ser de boa familia, pois cartos non lle faltaban. 

Nada dixen, coma el me pedira, ata hoxe, que xa non aguantei máis e tiven que contalo, iso si, sen dar máis detalles, que xa din abondos. Agora chamádeme tolo, se queredes, pero eu xa me desafoguei.