Tiven durante os meus anos de carreira a un profesor de antropoloxía que facía fincapé na necesidade de documentar os procesos de toma de datos sempre dende o comezo, e sen coartar a quen está en plena explicación, hai cousas que hai que gravar porque en canto as pasamos ao papel perden lexitimidade.
Sempre desexei gardar os recordos en pequenos frascos de esencias, os sons, as verbas amigas, as inimigas, sobre todo pola febleza da memoria, que pode tender a aumentar ou diminuír a conciencia das mesmas. É por iso que tomo anotacións sempre nas marxes dos apuntamentos, dos libros,… nas reunións ás que vou é raro que non estea cun bolígrafo a tintar os dedos mentres anoto cousas que non me gustaría esquecer. Sempre aprendín o mundo a través dos trazos, de riscar o papel, eu era desas que pasaba a limpo apuntes para darlle firmeza ao coñecemento, das que nas mañás de verán copiaba cousas que me parecían interesantes que ía atopando nos libros dos andeis da casa na que me criei.
Pero teño que recoñecer que o papel non o é todo, ás veces escoitar de viva voz algo, fai que revivas a situación, os sentimentos, como se che arreguizaba o pelello naquel intre, o que unha voz remexía en ti. Foi así como fun gardando en botiños de marmeladas etéreas voces. Coido que a gravación máis antiga que teño é do 2008, na que miña avoa me contaba o conto que dende pequena me contaba para que comese. Nesa mesma gravación escóitase de fondo a meu avó tusir, é o que me quedou del, pero a día de hoxe, faime sentir coma aquela tarde no berce amoroso daquela casa, na que eramos outrxs.
Agora, os teléfonos permítennos gardar pequenos tesouros, que nos fan revivir o que dicimos, o que nos din, mesmo sen darnos conta, confeitar as flores e os toxos, e incluso aquelas froitas coma os figos chumbos, que a máis que semellen deliciosos, sempre gardan na pel da envolta cada unha das pugas invisibles que se insiren na pel para ferila de a poucos.
O que teñen as gravacións é que son difícilmente manipulables. Lévannos ao lugar exacto, coas personaxes exactas, no intre preciso no que se dixo o que xa nunca máis se vai poder desdicir, sempre de viva voz.
Ti, que ao ancián Selenio, ás costas levaches, aquel que tivo a ben criar a Dionisio, deus do viño; que a Abrahan, Moisés e David, de igual xeito, carrexaches a lombo…
Ti, que por voz de Yaveh, fuches capaz de falar a Balaan, teu amo; que outro deus, Alá, ás che concedeu para que o profeta Muhammad ao ceo levaras…
Ti, que a Xesús salvaches de Herodes, lle deches calor e acougo, e logo con el entraches en Xerusalén…
Ti, noble e intelixente, asno de Apuleyo, Platero de Juan Ramón Jiménez, “rucio” de Sancho Panza …
Ti, que toleras inxustamente, humillacións e desprezos.
Ti, que por non soportar malos tratos, dinche, teimudo.
Ti, que desbordas sensibilidade…
Por que te chaman burro? Ou mellor, por que chaman “burro” a alguén que as túas cualidades non ten?
Porque non es dócil coma o cabalo, porque te plantas ante o abuso, porque non cedes, pola túa rebeldía…
É por iso, que en vinganza te transforman no que non es, é por iso que de ti se mofan…
De ti, por séculos, símbolo e emblema da nosa Galicia rural.
Por todo isto, louvado sexas, équido africano e por sempre vivas na nosa eterna nenez!
Achégome a Ultraluz con certa curiosidade. Teño lido varias obras de Ledicia Costas, destinadas tanto ao público infantil- xuvenil coma ao adulto, mais sempre desde a narrativa. Descoñecía a súa faceta poética. Que podería atopar tras da mirada fixa desa nena da portada, que nos evoca a unha Alicia no País das Marabillas, sostendo unha enorme cunca?
Efectivamente, seguindo os pasos desa intuición, descubro que as páxinas de Ultraluz están impregnadas pola maxia da infancia. A autora artella, desde ese fío da fantasía, que tan ben manexa, un cosmos de luces e sombras, convidándonos a entrar nel e a beber, coma o resto de criaturas, da apócema da beleza.
Sorpréndeme novamente Ledicia Costas, porque aínda recoñecendo algúns dos trazos da súa escrita, é quen de ofrecernos unha poesía diferente. Unha poesía que chama por nós, coma un personaxe misterioso, para mergullarnos nun universo tan real e onírico asemade .
“alá onde remata o mundo mordemos as costuras para ser libres”.
A factura feitura, a do facer. A factura vén protagonizada pola desidia. Polo descoidado de bordes afiados, de liñas áridas. Pola violencia das carreiras anuladoras.
A fartura xorde da repetición, da porfía ruidosa dun baleiro que oprime. A fartura do arame de espiño prensando o momento, anulándolle as ás. A fartura da frivolidade.
A fractura é a consecuencia. A chegada ao punto onde todo creba. A fractura renxe co vento da axitación perenne na que todo se expresa.
Factura fartura fractura.
Un abafa ante a factura do balbordo. Entre mans difusas que constrúen desvarío. Que elevan no tempo o seu desapego. Nun berro incansable e desnortado.
Un dilúese na fartura do baldío. No triste espectáculo caduco que trazamos. Na fartura do bandullo cheo de nada ou de bolboretas mortas que nos habitan.
Un aflíxese na fractura que provoca o acto de desoír a voz da vítima. De non concederlle un espazo de escoita que a considere. De negar un lugar ao fío que pode coser a ferida.
Factura fartura fractura.
Todo en demasía. Nunha velocidade que nunca é propia, que sempre é imposta e case nunca cuestionada. Nun proceso de evitación das verdades incómodas, no que eriximos unha realidade paralela na que, sen reparar, somos devorados por intrínseca violencia cando renunciamos á procura da xustiza. Cando nos desvencellamos da dor allea.
Da escola, o que máis me gustaba eran os mapas pendurados nas paredes da aula. Se a tarefa non era do meu agrado, a vista íase a un deles e cando me descoidaba estaba enMula ou en Trujillo. Que viaxes aqueles, pola Península, Europa, América! E xa non digamos, cando me caía nas mans un atlas, poder ir a sitios como Kilimanjaro, Popocatépetl, Haway, China ou as Illas Bora Bora, non había diñeiro que o pagase. Tamén me resultaba moi curioso atopar nomes de cidades españolas en América: Córdoba, Toledo, Guadalajara… Non comprendía aquelas duplicidades. E despois estaban aqueles mapas mudos que para aforrar, tiñamos que calcar e pintarlles as cordilleiras, mares, lagos, ríos… para logo ir escribindo neles os nomes de todo o que aprenderamos o día anterior. Nunca esquecerei as illas norueguesas, Illas Lofoten. Cada vez que nos tocaba dicirllas ao mestre, tiñamos que ter coidado de non botarnos a rir se non queríamos recibir unha boa labazada. Pero do norte de Europa o que máis me prestaba era repetir como se fose unha ladaíña, os estreitos do Báltico: Skagerrak, Kattegat, Sund, Gran Belt e Pequeno Belt. E así, a pesar de tratarse dunha educación totalmente memorística, eramos capaces, grazas a imaxinación, de trocar aqueles nomes memorizados á forza nunha marabillosa viaxe, sen saír do noso pupitre.
UNHA XANELA NA NOSA VIDA
Sempre hai unha xanela na nosa vida que destaca sobre todas as outras. Eu quedaríame coa da cociña da miña casa de Castroverde. Sen lugar a dúbidas foi a xanela a que máis veces me asomei. Desde alí podía ver as leiras da Ferrería ( hoxe atópase o Centro escolar e outras vivendas), pero sobre todo ao fondo destacaba o Castelo e as choias rebulindo en torno a el. Esa imaxe levareina sempre gravada na retina. Outra xanela, que ben podía competir con esta, é a da cociña do piso de A Veiga. Desde alí a vista non tiña nada que ver coa de Castroverde. O primeiro que se divisaba era o río Monjardín, e en lugar de choias, o que por alí buligaban eran bandadas de muxes e nenoscoas canas á captura dalgún. Pasado o río, aparecían as primeiras casas do barrio do Fondrigo. A maiores, sempre fisgaban por alí as clásicas gaivotas que viñan da ría, sobre todo cando lles arrebolaba faragullas de pan, as que axilmente apañaban ao voo.
Na ínfima, íntima forma, na que ti me convidas a ser contigo merlo, bubela, lavandeira. Nos sutís xestos dunha primavera incipiente, en medras.
A mirada miña, que sempre é inconclusa, que crece, rebe, que flutúa, que respira, que habita momentos, que me ispe. A mirada miña que estando non me leva, que buscando non atopa, que sendo non chega. Con ela falarme na imaxe, fuxindo por un momento das sombras do tempo perdido, do desencanto que me provoca a existencia.
Procuro. Cos banzos da beleza, que vagamente capturo. Capturándome a min mesmo con eles, nun intento de acollida. Nunha aperta de carballo de maio.
Procuro. Desde o último chanzo ao que me alzo. Desde o último chanzo estendo os brazos, estiro os dedos. Sinto nas xemas aire de fracaso, de baldía tentativa. De baleiro por non ser quen de tocar a beleza última, de ti compañeira. A beleza última dun amor inconmensurable. O inconsciente pronúnciate e eu non son capaz de que ti me pronuncies.
