Título: ARQUIPÉLAGOS
Unha explosión de arquipélagos. Unha ponte entre batalla e batalla. Para bicar a epiderme de cada cor. Para desfacer cada liña que trace o medo.
Lin que polo noso organismo transcorren uns noventa e seis mil quilómetros de vasos sanguíneos.
E, ás veces, non conseguimos atopar o camiño.
SOUTOMERILLE
Máis de medio século de abandono, a couza do tempo roendo ao seu antollo, fixo deste lugar, a parroquia máis pequena de Castroverde e outrora unha das máis ricas, un lugar espectral, pero tamén máxico; de conto de fadas, se se quere.
Entre castiñeiros e carballos, no Camiño Primitivo e a poucos quilómetros de Lugo, agoniza San Salvador de Soutomerille. Dise que antano chegou a ter sete fogares para romeiros que acudían desde Oviedo en peregrinación a Santiago.
SOUTOMERILLE
Todo é soidade e silencio
neste souto adormecido,
apenas, dalgún paxariño,
se escoita o seu ledo trilo.
Pedras comestas do mofo,
parladoiros acalados,
campás que un día fuxiron,
reclinatorios baleiros.
Camposanto no olvido,
defuntos de case un século,
lápidas para lembralos,
silvas, breixos e mais toxos.
Ao pé da croa, castiros,
garridos e centenarios,
corredoiras e camiños,
de ninguén, lugar de paso.
Todo é soidade e silencio,
tristura e desleixamento,
tempo no ar pendurado,
neste souto de mirellus.
Hoxe quedan as ruínas da Casa da Torre de Arriba, casa que foi de soga e coitelo, con cárcere para malfeitores.
TORRE DE ARRIBA
No mesmo medio da fraga,
Torre de Arriba,
outrora de romeiros parada,
camiño de Compostela.
Pedras comestas pola maleza
no labirinto da bouza
onde o rechouchío dos paxaros
silencia a gadaña da Parca.
Xanelas de parladoiros mudos
que agochan inconfesables segredos,
agora físgoas de entrada do lueiro
en longas noites de ausencias.
Ruínas que se resisten a sucumbir
á ulceración do montaraz baleiro,
sen aínda dixerir a traizón dos patrucios.
Torre de Arriba,
agochada polas silveiras e o esquecemento,
esmorecendo ao pé da Croa de Soutomerille,
aquí, onde o tempo fuxiu de si mesmo.
Amais da citada Casa da Torre de Arriba, fican catro esborralladas pedras da Casa da Torre de Abaixo e doutras dúas casas, unha igrexa prerrománica, con características visigóticas, a que lle romperon á porta de entrada e lle roubaron as campás e un cemiterio con tres panteóns, que din que é o máis ou un dos máis pequenos de Galicia.
TRES TUMBAS PARA CATRO CASAS
gadoupas do tempo
averno que acolle
a carcasa do pasado
o que a vida foi
no souto de mirellus
o que a vida puido ser
entre esveltas paredes
o que a vida hoxe é
tempo suspendido
á sombra do desleixo
o nimbo da morte
faísca na enramada da desfeita
Unha de tantas aldeas abandonadas de Galicia, pero ao mesmo tempo un lugar de calma e sosego, onde o silencio é o rei da foresta, só alterado polo rechouchío dos paxaros ou as pisadas dalgún peregrino rumbo a Compostela.
Un paseo pola coñecida Corredoira, sempre é unha cura para o espírito, cunha parada obrigada diante do castiñeiro centenario e unha posterior subida á Croa.
Soutomerille, Imprescindible visita que non ha defraudar.
CASTIÑEIRO DA CORREDOIRA
A carón da corredoira,
salienta a túa presenza,
en valo xebre enxertado,
centenario castiñeiro.
Na aldea xa ninguén fica,
apenas sinais en pedras
chantadas no esquecemento,
cicatrices doutros tempos.
Mais ti en pé, érgueste rexo,
vencedor contra o desleixo
e contra a couza do tempo,
centenario castiñeiro.
Suso de Lameliña
Título do libro: O sentido do abraio
Autora: Rachel Carson
Tradutora: Patricia Buxán Outeiro
Editorial: Catro Ventos
Ano de publicación: 2018
Rachel Carson (1907-1964) é unha das tantas autoras, esquecidas ou non tratadas co rigor que merece á súa obra, á que unha ten a sensación de chegar tarde. Así a todo, cómpre agradecer que unha editorial coma Catro Ventos, baixo a magnífica tradución de Patricia Buxán Outeiro, nos achegue na nosa lingua este ensaio, que se publicou por primeira vez, de maneira póstuma, en 1965.
O sentido do abraio toma como contexto o condado de Lincoln do estado de Maine, na zona de Southport, onde a bióloga construíu a súa cabana, preto do mar, nunha especie de refuxio para observar a natureza e escribir.
A priori, poderiamos considerar que o libro vai dirixido a familias e crianzas, xa que a propia Carson, impulsora do ecoloxismo moderno, sérvese da experiencia de aprendizaxe que realizou co seu sobriño Roger, fomentando a percepción, a observación e o gozo pola contorna natural. Porén, ao meu xuízo, diría que ninguén está excluído desta lectura, xa que se hai algo que podemos cultivar durante toda a vida é, precisamente, a curiosidade que nos vai encamiñando cara o sentido do abraio. En palabras da autora:
“O mundo dun pequeno é fresco, novo, fermoso, está cheo de sorpresa e entusiasmo. É unha desgraza que, na maioría de nós, esa visión lúcida, ese instinto natural que temos polo que é fermoso e impresionante, se debilite ou mesmo se perda antes de chegarmos á idade adulta. Se tivese cuña coa fada que supostamente está encargada de abeizoar todas as crianzas, pediríalle que escollese de agasallo para cada unha delas un sentido do abraio tan indestrutible que lles durase toda a vida, como un antídoto infalible contra o aborrecemento e o desencanto que han vir cos anos, contra a preocupación estéril por cousas que son artificiais, contra a alienación das orixes da nosa fortaleza”.
Nestas páxinas, Rachel Carson pon o foco, moi acertadamente, na importancia de acompañar e manter unha relación entre iguais coas nenas e nenos, despoxada de prexuízos, sen termos medo a evidenciar a nosa ignorancia e deixando fluír de xeito espontáneo a conversa –e o silencio-. Sen dúbida, escoller a inocencia entre as infinitas artimañas deste mundo fainos algomellores.
Lean, pois, e non deixen de abraiarse e celebrar a natureza.
IT’S YOUR TURN BUT NO YOUR MOMENT
Ás veces as grandes sentenzas semellan máis poéticas, menos crúas, se as dicimos noutras linguas.
Sempre me gustou o baile. Unha man no ombreiro, outra no van da parella, un sentir a mesma música e interpretala cada persoa co seu propio corpo, pero escoitando o mesmo. Mais aínda que o ritmo o sentimos dende pequenas, aprendes que hai unhas regras, incluso para o baile, e resolves que curiosamente quen vai levar o mando, vai ser a parte masculina mesmo no tocante a como ti sentes a música.
Se algo temos aprendido as mulleres ao longo da nosa vida é que a meirande parte das veces se goberna para nós, sen ternos verdadeiramente en conta. Mesmo hai quen quere defender a igualdade dende a “sabenza” dunha diferenza que é a que se usa tanto para enxalzarnos coma para domearnos. Que voluble é a linguaxe, que etérea a utopía, que crúa a realidade.
Poñer sempre en tea de xuízo o que podemos ou non podemos facer, a tristeza de constatar e extrapolar aquilo que nos dicía Federico II de Prusia: Tout pour le peuple, rien par le peuple, o que hoxe poderiamos parafrasear como: “Todo para as mulleres pero sen as mulleres”. Este mes volvíamos reivindicar medidas que verdadeiramente muden este país no que vivimos, en canto a igualdade, para evitar os sesgos de xénero, os teitos de cristal, reivindicar un 8 de marzo que para algúns é unha celebración, “Señoras, podedes saír á rúa e pedir o que consideredes, deixámosvos”. Son esas mesmas voces as que en troques de pedir unha baixada de prezos, abusivos a todas luces, o que fan é dicir que eses 20.319M€ en políticas de igualdade é mellor destinalos a outras cousas, porque xa que estades “señoras” acostumadas a calar e a acatar o resto de políticas, porque non ides facelo agora se é polo ben de todos? E ante isto, os que desvalixaron a sanidade pública, os corruptos que levan anos roubando á cidadanía, os que levan anos rachando coa educación pública veñen darnos clases de moral, hai incluso “mulleres” que teiman en dicirnos que hai máis sitios onde meter os cartos. E quen un día nos di que a violencia vicaria é un tipo de violencia machista e ao día seguinte argumenta que iso non ten nada que ver coa violencia machista. Dobreces da linguaxe.
Seguimos sometidas a un patriarcado que nos quer facer ver como menores de idade, papeis secundarios, pero necesarios para dar idea de novos tempos, listas electorais paritarias,… pero canta razón tiña Beauvoir, canta! Vale calquera zarangallada para que se poñan en tea de xuízo os nosos dereitos, non se pode baixar nunca a garda, porque como ela mesma dicía: “o opresor non sería tan forte se non tivese cómplices entre os propios oprimidos”.
Ás veces non sei se son eu, que o sente así, ou se é un sentimento máis estendido. Semella que as mulleres sempre chegamos tarde a todo, mesmo á historia, que sempre somos as últimas e sempre temos que demostrar máis ca ninguén, porque como se poñía antes nas cartillas da mili a eles “el valor se les presupone”. Teremos que seguir, coma nos documentais, sendo leoas, que tras desas poutas mulidas coas que agariman o chan que pisan, limpan as gadoupas coa lingua rasposa da realidade, sen perder nunca de vista de onde vén o vento.
Xa o dicía miña avoa, non hai nada como bailar o “suelto”.
E ti, apártaste porque o teu momento xa chegará ou pensas reclamalo agora, porque verdadeiramente é teu e ninguén che pode dicir que agora non toca?
*Autoría da imaxe da deusa Sekhmet, Patricia Torrado Queiruga
Obra: A PALABRA ENXERTADA NO ÚTERO DAS ÁRBORES
Técnica: Colaxe
Título: STOP
Todos os días son terceiro domingo de novembro.
Todas as flores son recendo da memoria.
Hai intres sostidos no accidente das horas.
Hai lugares nos que todo se detén.