Toda boa demiurga ten que saber facer moitas cousas, porque para iso adquirimos motricidade fina, e intelecto, imaxinación e unha sorte marabillosa de sentidos cos que aprehender o mundo.
Na casa da avoa o primeiro era aprender a facelo todo, dende ben cativas, pero nesa pleura que recobre o cerebro quedan algunhas sensacións a lume. É pechar os ollos, apuntar cun dedo ao calendario, saber que é mes de xuño, que é día 23 e o corpo enteiro baila un savoir fare antergo. Deixar que o naris nos leve aos camiños xa mil veces paseados, transitar as corredoiras e nomear o mundo coma cando tiñamos cinco anos, da man da avoa, co mandil a cadros, aquel no que gardaba unha presadiña de caramelos, ou de pasas. Como me gustaban as pasas.
Na man un cestiño de vime pequeno, con asa, e unha navalla. Si, as nenas de aldea sempre levamos unha navalla no peto, dende cativas, nunca nos mancamos con ela e sobrevivimos.
Deixar medrar nos beizos o nome das flores da noite do San Xoán. Porque é a noite máis festeira e meiga das que hai en todo o ano, consagrada máis que o propio santo, pois non houbo cristianismo que lle sacase as cores, ou a ledicia.
Olliños de noso señor, herba de Santa María, malva de olor, romeu, hipérico, fiuncho, follas de limoeiro, rosas, herba luísa, a cuestión é que sempre nos pasábamos de plantas, tiñamos que ter sete, pero o monllo medraba e mentres fose impar, todo ía en orde. O ritual era como un pedir permiso para poder cortar unha ramiña, acariñando na planta, e deixando as mans impregnadas da súa saiba, recender os camiños perfumados que quedaban entre os dedos e nos que se nos pegaban os soños e os sorrisos.
Coller unha almofía de porcelana esmaltada, ou un caldeiro de zinc e ir por auga á fonte, porque é máis pura que a da billa, ou iso di a avoa.
Somerxer as flores coa impaciencia de quen agarda pola mañá de reis, e un dente de allo, sen estonar, para que non veña o demo facer das súas, porque unha cousa é ser meiga e non andar nos pasos dos santos, pero o demo é cousa aparte.
E así, entre dous mundos, entre o ben e o mal, entre o pagán e o cristián medramos coas meniñas incendiadas de cacharelas, flores e ilusión.
Nunha tarde coma a de hoxe, facede das crianzas demiurgas da tradición, fachendosas da terra que habitan, sementada da herdanza do agarimo dos sentidos.
Unha mala decisión, un xe no cadrado erróneo, un descoido ao volante… Un intre de desatención e, de súpeto… Soan campás disonantes e non sabe un a que aterse. O erro, xurdido de puntual distracción, ocupa o momento. O erro. Sempre firme no seu desfile. Sempre abrollando cando non o consideramos, cando obviamos a súa ameaza constante. Cando esquecemos ter presente unha das súas formas. O erro, que nunca perde a colleita. E nós, que aprendemos do temporal que nola estraga. Que convivimos coa nosa condición de seres que se trabucan e que acertan. E que volven espreguizar os dedos cando os días se engurran. Porque aínda hoxe, con outra feitura e con miradas de estrea, o milagre segue sendo posible.
Ao final descargou e menos mal, pensou Roberto, mentres se erguía da cama onde levaba media tarde tumbado e sen folgos, resistindo a base de auga traída da fonte de Castelo. As elevadas temperaturas, próximas aos 35º, e a humidade relativa do aire por riba do 80% -falou a señorita, malo, díxose. A señorita era a voz do higrómetro, que viña de dicir: “ la humedad relativa del aire ha sobrepasado los límites recomendados”, fixeran do día unha xornada insoportable, e máximo para el, que tiña un principio de EPOC; os excesos pasados, preto de dous paquetes de Ducados ao día, pasaban factura.
Pero por fin refrescaba algo e era o momento, agora que o día comezaba a declinar, de dar a volta diaria, recomendada pola doutora Sabela: uns dous quilómetros circulares bordeando a vila. Así que, despois de pasar polo baño e levar auga da billa á cara, que máis ca estarricalo o que lle fixo foi engruñalo aínda un pouco máis, do quente que saía, botouse ao camiño.
Os paxariños, agora cantaban alegremente, mesturándose os seus cantos, que tan ben coñecía. Gorrións, paporroibos, merlos, mesmo algún xílgaro amenizaban o paseo, ao que se sumaba o monótono son dos cantareiros grilos agochados nas silveiras. Aínda ben non levaba cen metros, comezou a sentir unha forte opresión no peito, e iso que agora tocaba baixar. Pode que teña que chamar ao fillo, non sei se serei quen de rematar o percorrido, pensou, e mentres dicía isto, levou a man dereita ao bolso do pantalón por ver se tiña o móbil. Alí estaba o vello aparello, de máis de dez anos, que só utilizaba para facer chamadas. Eu desas trapalladas de Internet, guasaps, feisbu, non quero saber nada, son inventos do demo, opinaba.
A duras penas conseguiu chegar ao Polígono Industrial e alí, nun banco, sentou a descansar. Ao intre veulle á mente a súa aldea, na que agora xa só quedaba o Federico e a Josefa, pero que cando el era neno e mozo, estaban habitadas todas as casas, unha ducia delas con preto de cen veciños. El e Manuela, a muller, viñeran había uns quince anos, despois de xubilarse, para a vila, á casa do fillo. O ano pasado por estas datas morrera Nola, así a chamaba; un día sentiuse mal e en menos dunha semana, alá se foi. Custoulle tempo superalo e aínda hoxe non levaba ben a súa morte.
Coma nun filme, empezou a pasar a súa infancia por diante dos seus ollos: el cos seus pais axudando na sega, na malla (era unha das tarefas que máis lle gustaban, xuntábase toda a vila, era coma unha festa), nas patacas, alindando as vacas, na souta, na matanza… A escola e aquel mestre, do que prefire esquecer o nome, que o único que lles daba eran paus por calquera motivo, obrigándoos a rezar, a cantar “El Cara al Sol” ou “Prietas las filas” e a beber aquel leite en po, que non había quen o tragase. Despois viñera outro mestre, D. Anselmo; ese si era bo. Rara vez lles tocaba, tiña que ser por un motivo moi grave. Rezaban o mínimo, coma por compromiso, e contadas veces cantaban himnos patriotas, agás que viñese o inspector. Para cando había visita de Inspección, tíñaos ben adestrados para contestarlle o que o funcionario quería escoitar. A D. Anselmo o único que lle preocupaba era que aprendesen a ler e escribir, facer ben as contas e os problemas e que pensasen por eles. Todo o que sabía era grazas a este mestre, a quen lle estaba moi agradecido, ao igual que os seus compañeiros.
Roberto cada vez se atopaba peor, comezou a sentir unha dor na perna esquerda, pero non lle deu importancia, e seguiu enfrascado nas súas lembranzas. Agora víase a carón do río a onde ía, na compaña dos amigos nunha tarde calorosa de agosto: os saltóns brincando polo prado, os cabaliños do demo zumbando augas abaixo, o canto das lavandeiras… Que ben o tiñan pasado! E, de pronto, viuse mozo, de merenda na romaría do Carme (cando se lle declarou a Manuela), o día da voda, a noite en que naceu a súa filla sen axuda de ninguén (cando chegou a comadroa, preto das catro da mañá, xa nacera Elena), o nacemento do seu fillo Nicolás, co que agora vivía… A dor da perna, de súpeto, pasou ao brazo, unha dor insoportable. Quixo berrar para pedir axuda pero non puido, acabou por caer do banco no chan. Todo o que viña de lembrar e outros momentos da súa vida volveron pasar pola súa mente, apenas uns segundos, e ficou completamente ríxido, cos ollos abertos coma mirando ao infinito.
Alí estivo, uns quince minutos, ata que chegou por alí Petra e o seu neto e atopárono. Un infarto acabara coa súa vida, un ano e dous días após a morte de Nola.
Non sei se tocaba ou non unha antoloxía poética neste espazo, aínda que tampouco sigo unha orde fixa para falar dos libros. Porén, este chegou a minde casualidade, nunha das visitas á biblioteca. Pouco antes lera outra dasantoloxías poéticas máis recentes, Poesía galega novísima, publicada pola editorial Urutau, onde coinciden algunhas das voces que aquí atopamos. En calquera caso, a primeira impresión, unha portada na que aparecen case seguidas as palabras “poesía” e “GADIS”, descolocoume algo e iso xa foi motivo suficiente para espertar a miña curiosidade.
A introdución por parte da profesora María Xesús Nogueira desvélanos parte dese misterio, pois sitúanos na homenaxe á poeta Xela Arias, Letras Galegas 2021, defensora de levar a poesía a lugares pouco habituais. Debo recoñecer que me gusta a proposta e que me gustaría ver moita máis poesía pola rúa,polos parques, polos hospitais ou, incluso, polas autoestradas. Por que non? Mais o realmente revelador é o interior do libro. Poesía sublime que se filtra polos buratos dunha cesta da compra. Porque o feito de achegar a poesía a todos os públicos non debe restar nin un ápice da súa calidade.
Andrea Nunes, Tamara Andrés, Lúa Mosquetera, Gonzalo Hermo, Samuel L. París, Ismael Ramos, Quico, Helena Salgueiro, Xabier Xil, Rosalía Fernández Rial, Daniel Landesa, Celia Parra, Cristina V Miranda, Pompa & Boato e Alba Cid constitúen esta magnífica polifonía. Diversa na forma e no tema, mais impregnada de frescura e cotiandade. Así mergullámonos no amor- balea/ mentres se abren as espigas/ co recendo aínda do primeiro pracer/ brindando pola amizade/ escribindo postais desde cidades tristes/ lembrando o rito da casa cada quince de agosto/ asumindo a derrota en cada píxel da pantalla. Sen aforros/ sen reloxo/ perdidas nalgún lugar do atlas/ somos dor e somos pracer. Foi así como comezamos a parirnos…
Benvida sexa a poesía que, con furia nova, nos atrapa para sempre. Neste caso, deixarse vencer é a mellor das recompensas.
Notei coma algo impactaba contra min. Erguín a vista do libro que estaba lendo, ao acubillo do tornasol, e vin achegarse correndo unha nena. Unha pelota coa figura do Pato Donald estaba ao meu pé. Mentres se agachaba , ollando cara a min, dixo:
－Pedón, zeñó.
Nos seus ollos vin a túa mirada. Calei a boca e continuei lendo:
“－En todos nosotros hay una parte que desea morir －dije－, una pequeña caldera de autodestrucción que está siempre hirviendo bajo la superficie…”*
*Fragmto de “Leviatán” -Paul Auster.
PARADA DE BUS
O reloxo do Concello dá as seis. Fóra o calor é abafante. Tumbado na cama penso en ti. Coñecérate na parada de bus, xusto o día anterior a decretarse o confinamento. Apenas intercambiamos un par de palabras, suficientes. Tiven o presentimento de que pronto volveriamos vernos. A pandemia non o permitiu, non volvín verte.
O reloxo do Concello dá a media. Sigo a pensar en ti.
AMOR PLATÓNICO
Eras a nena que máis me gustaba. Ameite con enigmáticas verbas que só eu coñecía, ata enchoupar o corpo co resío dos teus beixos fantasiados.
En poemas de verdes brétemas enarborei o estandarte dos meus soños. Agora érgoo ao vento por ver se atopo a apócema do teu sexo.
E, porén, ocorre o milagre do sorriso. Medráralle na boca unha recua de espiñas. Noutrora. No seu acento, aquel valado de silvas. Aquel recendo de toxos bravos que lle emanaba das veas. Entre as súas partes fracturadas, flotaba un rumor acedo de tristura. Flotaba. Noutrora. E, porén, hoxe florea.
