Andanzas do Suso de Lameliña. NOITES DE CAMINHA
NOITES DE CAMINHA
A piques de rematar este segundo ano de pandemia, cheo de incerteza e malas novas, pode ser bo momento de viaxar no tempo á raia, xusto onde as augas do Coura se xuntan coas que de Irimia baixan. Falamos de Caminha e da foz do pai dos ríos, do Pinhal do Camarido, onde medra a fermosa camarinha do Atlántico, onde o Minho se entrega ás súas bravas augas, ante a presenza silenciosa do Forte da Ínsua e de A Guarda e Santa Trega, na outra beira.
Retrocedemos a un verán calquera de xa hai uns cantos anos, á casa da amiga Dina, moi coñecida na vila por pasar dun lado a outro da raia pequenas cantidades de produtos. Para elo, erguíase cedo e ,cargada de mercadoría e unha nota de encargos, saía á estrada, onde agardaba a que alguén a levase a Tui. En Tui, na tenda dunha amiga, deixaba os produtos encargados e regresaba con outros e outra nota de pedidos. Ao chegar, despois de levar a carne ou o chocolate (eran dos produtos máis solicitados) aos veciños que llos pediran e de xantar, saía polo centro da vila por ver se atopaba algún turista para facer o troco de pesetas por escudos. A señora Dina, filla dun matrimonio de Camposancos, que, por mor da guerra, os seus pais se viron na necesidade de pasar a esta beira do Minho. Unha gran muller que, grazas a estes pequenos “trapicheos”, foi sacando a familia adiante Na súa casa adoitabamos pasar parte do verán, ás veces en xullo e outras en agosto.
Tería moitas cousas que contar, pero hoxe do que vou falar eran das noites, noites calorosas de verán, nas que non apetecía deitarse ata ben pasada a medianoite. Rematada a cea, marchabamos para a Praza Conselheiro Silva, popularmente coñecida coma “O Largo”, o centro da vila, no medio da cal se atopa un fermoso “chafariz” (fonte), construído por João Lopes, O Velho. Afamado canteiro do Porto, ao que tamén se deben dúas populares fontes: unha na Praça da Rainha en Viana do Castelo e outra na Praza da Ferrería en Pontevedra. O seu fillo, João Lopes, O Filho, continuou coa tradición familiar, e a el débese, entre outros, o chafariz da Praça da República de Viana. Nesta mesma praza tamén se atopa a famosa Torre do Relogio, que outrora foi unha das portas da muralla da vila. E, por suposto, cafeterías, tendas, o club Caminhense…
Saïamos da casa, ben untadiños para protexernos dos mosquitos, xa que ao irse facendo noite chegaban da foz do Minho co ruín propósito de chuchar o sangue de turistas e veciños. Estes últimos para mofarse de nós, dicían que viñan da Galiza, e logo soltaban o famoso proverbio: ” De Espanha, nem bom vento, nem bom casamento”.
E alí, sentados nun banco ou tomando algo na terraza dunha cafetería, cando non, no Club Camiñense, agardabamos parolando cos amigos e amigas a que a calor fose dando paso á fresca. Mentres os fillos eran aínda pequenos, xogaban cos nenos e nenas da vila, a carón do chafariz ou polo medio das cafeterías á pelota ou ás agachadas.
Alí tiven a fortuna de coñecer as vidas e as historias de moitos caminhenses senlleiros, coma os casos de María, a pescantina, de Ze e as súas esaxeracións falando do que pescara, de Catarina e João, grandes expertos en cantares ao desafío (as nosas regueifas), de Manuel, relatando contos de sereas, meigas ou nenos lagartos… Pero, de entre todos, un dos máis afamados e co que máis trato tiven foi, Josė Maria Gavinho Pinto. Un home singular, que tiña alí mesmo no Largo unha tenda onde vendía de todo, entre outras cousas os seus libros de poemas, ben visibles no escaparate ao lado dunhas toallas, unhas potas ou unha caixa de ferramentas.
Gavinho, escribía poemas de loanza a Caminha e ás terras do Minho, tanto dun lado coma do outro. Era un gran conversador e botaba a maior parte do tempo fóra da tenda, a carón do chafariz ou paseando e charlando con veciños e forasteiros. Unha das súas conversas favoritas era Angola, onde estivera uns anos nun barco de cabotaxe, e, por suposto, de poesía, animándose ás veces a recitarnos algo. Era un grande amante da Galiza, da Galiza que non morre, aquí, no Minho, senón que chega ata o Mondego, como adoitaba dicir. Un dos seus grandes amigos de aló da foz era Neira Vilas, co que dicía ter moito trato. E así era, tempo despois lendo “Xentes e camiños”, libro do autor de “Memorias dun neno labrego” , atopei un capítulo adicado a quen el chamaba ” O poeta de Caminha”.
“Ondas de mar de Caminha” é o seu libro máis popular do que teño un exemplar adicado que gardo con moito cariño e do que aquí deixo unha mostra, para rematar este breve percorrido por estas fermosas e queridas terras.
RIO MINHO
Lá vai o rio sereno
Sempre a correr sem parar
Vem lá das terras de Lugo
Para se juntar ao mar.
Acordai, corações da minha terra,
Evitai destruir tanta beleza,
Preservemos con carinho
As águas do rio Minho,
A nosa mãe natureza.
Passarinhos da Galiza
Têm ninhos en Portugal
Os caminhos são os mesmos,
E a paisagem é igual.
Lá para os lados da barra,
Há uma beleza tamanha:
Onde o Minho se despede
De Portugal e de Espanha.
Suso de Lameliña
