Algunhas marionetas, pobre delas, crense con vida propia, inconscientes da súa insignificancia.
Existen individuos que comparten esa característica, son como bonecos desleigados amosando toda a súa estupidez mentres ondean oufanos un trapo alleo e imposto, válido unicamente para esparexer odio e necidade -en perigosa mestura-.
Son os idiotas desenraizados, alimentando a deturpación da palabra, que se cren moderados pero só saben bourear, que cren razoar pero só esbardallan. Expertos en ditar sentencia, ceiban a súa mediocridade nun espectáculo lamentable de incultura continuamente exhibida. Ancorados nun ruín desprezo polos que si entendemos outra forma de construír país, de sentirnos pobo.
Ante os domados e submisos, ante a súa repugnante negación, sostense o noso puño ergueito, leal, honesto. Ante a súa traizón, a nosa teima na boca que non cala, na saliva íntima dunha verdade fonda, de noso, que aínda soña con florear, como hoxe florea o toxo entre o desapego á terra dos imbéciles e escuros.
O home roto, trala construción de muros invulnerables, amosa imaxe de fortaleza e seguridade. Semella sempre preparado para o próximo combate. Mais cando o abanean, un botín de cristais afiados reméxese violento no seu interior, nunha turbulenta revolta indiferente á coiraza.
Semella no mundo un soldado invencible o home feito cachizas. O home feito cachizas trala fiestra tapiada.
Hai máis de dous anos, chámame ao móbil Bernardo: “Sabes o que está pasando en Santalla de Conforto?” “Se non mo contas, non”, respondinlle. E empezou a falar. O que me contou deixoume abraiado, e iso que aínda o asunto estaba en cueiros; tempo despois sería noticia de alcance internacional.
Santalla de Conforto é unha pequena vila da Brigancia profunda. Alí un bo día, Consuelo, unha modista de prestixio, deixouse ver polas rúas da mesma, convertida en carballo. Para ser máis exacto, convertida, convertida, non, vestida de carballo. Pero era tan boa a caracterización, que realmente semellaba un “quercus robur” errante. A veciñanza non daba creto. “Volvéusevos louca Consuelo, mira polo que lle deu. A morte do seu marido deixouna traumatizada. Coitada!”.
Non pasarían quince días des que a modista mudara en carballo, cando se presentou no seu obradoiro, Pascual, o fillo máis novo do boticario: “ Cheliño, e poderíasme confeccionar un traxe de castiñeiro?”. Dito e feito. Ao cabo dunha semana Pascual estaba feito un castiro centenario. “Outro que toleou”, murmuraba a xente.
Mais a cousa non quedou así. Ao pouco apareceu Sonia do Fogueteiro mudada en acivro: a muller do alcalde, en pexegueiro; Dositeu de Cando, en cerdeira… Deste xeito a vila foise enchendo de árbores: carballos, castiñeiros, acivros, ameixeiras, bidueiros… Cando xa media vila mudara en árbore andante, presentouse na casa da modista, Fernando, o dono do serradoiro, querendo ser un eucalipto. “Iso si que non, Fernandiño. En eucaliptos e piñeiros non traballo, xa temos abondos”. “Faime logo un de teixo se non che importa”, pediulle. Pasada unha semana apareceu pola vila o primeiro teixo viaxeiro.
En cousa dun ano a vila mudou nunha fraga, algo insólito e rechamante. Ben, como adoita suceder, sempre hai unha excepción, Pepín da carnicería negouse en redondo a ser árbore. Nin a intervención do alcalde para que recapacitase e mudase en maceira ou no que quixese, valeu de nada. Mesmo o ameazaron con boicotearlle a carnicería, mais el resistiuse. “Onde mellor carne ían comprar que no seu establecemento? “ Remataron con deixalo en paz, ao ver que non cedía: “ Sempre foi medio raro, que lle imos facer. Ten que haber xente para todo”.
Nin que dicir ten, que o suceso transcendeu as fronteiras de Brigancia, para converterse en noticia mundial. Xa desde o momento que se deron os catro ou cinco primeiros casos ( daquela foi cando recibín a chamada de Bernardo), comezaron a chegar a Santalla os primeiros reporteiros. De feito, eu fun un deles, como enviado do diario “O Retroceso”. Logo virían as radios, as televisións, que seguirían o acontecemento día a día con programas especiais —nin cando fora da consulta de independencia de Brigancia se vira semellante despregue—; así durante cinco ou seis meses, ata que se soubo que en Castromourán de Abaixo, a xente comezara a mudar en mamíferos. Un día apareceu o alcalde transformado en burro, para logo verse polas rúas, cochos, vacas, raposos, osos, ratos…,, todo tipo de bichería do país. Unha auténtica animalada.
Agora tócalle a Castreliño da Moura, alí a veciñanza está en proceso de mudar en réptil. Hai cousa duns días apareceron os primeiros lagartos, e algunha que outra pinchorra e escáncer, cos que de nenos tanto nos gustaba xogar.
Hai rumores de que todo isto é unha estratexia dos independentistas, para chamar a atención e de paso ver se deste xeito, por fin, Iberlandia é quen de deixalos ceibes, acadando así a tan ansiada independencia. A min antes parecíame unha destas tan en voga teorías conspiranoicas, pero agora xa empezo a crer que algo de certo debe haber. Desde logo “O Retroceso”, vai seguir, como é a súa norma, atento aos acontecementos para no seu momento informar dun xeito rigoroso de todo o que aconteza na nosa Brigancia.
O fillo de Joaquín Echevarría, quen fora notario ilustre da vila, desde a idade temperá dos oito anos comezou a tocar o fagot. Algo que chamou moito a atención, pois era meirande ca el e un instrumento non habitual para un neno da súa idade. Resulta que un día o pai levouno a un concerto a Oviedo e o rapaz ficou abraiado co instrumento. Houbo que comprarllo e mandalo a clase para que comezase o seu aprendizaxe. Desde entón, Avelino, é o seu nome, empezou actuar, primeiro nos festivais do colexio e xa de maior onda o chamaban. Tiña bastante éxito, non polo ben que tocaba, que non había queixa, senón pola rareza do instrumento. Mais o que el desexaba era actuar un día nunha orquestra sinfónica. Os anos foron pasando e a oportunidade non chegaba ata que cumpridos os sesenta, apareceu pola vila unha sinfónica da antiga Unión Soviética. Chegada a hora do concerto, sentouse na primeira fila co fagot baixo o brazo. Ía xa rematar o concerto e o director convidouno a subir ao escenario. Que lle parece se tocamos a introdución ao “Lago dos cisnes”?, díxolle. Avelino, aínda que nunca a tocara, era tanto o desexo de subir ao escenario con tan ilustres músicos —xa dixen o soño da súa vida— que sen pensalo dúas veces, aceptou. Subiu ao estrado todo fachendoso e aos dez segundos de comezar a interpretación, entrou o fagot tocando algo parecido á Rianxeira. Os espectadores ficaron abraiados ante semellante dispendio de orixinalidade. Os aplausos finais superaron con creces as anteriores execucións. Contan que o compositor escocés James Dillon, un dos máximos representantes da corrente “Nova Complexidade”, ao ter coñecemento do concerto, fíxoo chamar. O que hai de certo niso, aínda hoxe, despois de cinco anos, non hai quen o poida asegurar con certeza. O que si se sabe é que ao cabo dun mes, Avelino e o seu fagot desapareceron da vila. Desde entón circulan pola mesma dúas versións enfrontadas: A daqueles que din que se marchou para O Caribe, para acabar de fundir a fortuna que lle deixou o ilustre notario Don Joaquín Echevarría, e os que din que forma parte dunha orquestra británica, apadriñado polo afamado compositor escocés.
Cando morra, se non me estourou o corazón de tanto amar á miña xente, seguro que cando me abran a tapa do peito e separen as costelas para trasplantar o órgano dos latexos atoparán a pegada indeleble da súa palabra, dos seus xestos, da súa fala.
Teño na memoria da pel, tatuados groliños de ensinanzas.
Nena, para enxertar hai que facelo antes da primavera, cando as árbores teñen aínda a saiva durmida, para que lles dea tempo a recompoñer a ferida. Aquela nena tiña só cinco anos, mais xa con tres ou catro ía da súa man inmensa, porque todos os avós son de mans inmensas, ao monte e logo de apañar o batume sentabamos sobre unha laxe, cos ollos pechados para recoñecer as aves polo seu canto, e cando os abriamos a recoñecelos polo seu voo ou polos saltiños entre o mato.
Para saber se o forno está quente, ten que a pedra virarse branca.
Temos que coidar da natureza se queremos que ela nos protexa a nós.
Nunca deixes que un home te manteña.
Estuda, viaxa, soña e loita polo que creas xusto. Lembra que malia que naciches en democracia a vida vira pronto, tolos sempre os houbo e xente aleitada no odio tamén.
Estas pílulas viñan a ti tiveses a idade que tiveses e no momento menos esperado, pero quedaron coma as espiñas dunha roseira, incrustadas na carne.
Pasamos fame e soubemos de escapados que o único delito que cometeran fora o de loitar polos seus, ser críticos ou creativos.
Dentro daquela humildade levaba con fachenda o oficio, pois sempre se creu da estirpe sagrada dos carpinteiros, que aprendera do pai e do avó. Escoitaches como fala a madeira?
Fuxía da escola porque o obrigaban a falar castelán, porque naquela casoupa pequecha, coas fiestras rotas, os pés descalzos, cheos de piollos e apertados non se estaba nada ao xeito. E porque fóra, sempre había mil aventuras por descubrir, mil cousas por facer, e el era armadanzas nato.
Co seu primeiro soldo na emigración a Huesca mercoulle un abrigo á nai e logo cos aforros fíxolle unha casa, ben a merecía, despois de criar sete fillos e vivir de alugueiro toda unha vida nunha vivenda de chan terreo e separada do gando por unha cortinaxe.
No tempo da vendima hai que apañar as uvas pola fresca, pero en días solleiros. E tinxir os dedos das cores do outono e recadar noces coma un esquío para triscalas no taller ao longo do ano.
Toda muller ten que saber empregar unha navalla.
No tempo da matanza só se pode sacrificar un animal por aldea e día, pois se se escoitan uns aos outros tómaselles o sangue.
Fai o ben e non mires a quen. Esta última, moitas afrontas lle ten granxeado coa avoa: “ pero home, agora que teñen cartos vailles cobrar as portas e as ventás que lles fixeches”. A resposta era sempre a mesma: “saben que me deben e saben onde vivo, mais se non queren pagar, diosllelosempreste para a botica”.
Morto o caudillo, comprometeuse cos ideais dunha Galiza nacionalista e internacionalista e concorreu ás mesmas nunha listaxe municipal. O día daquelas eleccións primeiras, o cura da parroquia sacouno fóra do colexio, amosoulle un revolver e díxolle que “hai cosas de las que es mejor no hablar y otras que no debes criticar”. Logo dunha pequena liorta e uns cantos golpes, polo ben e o descanso da muller, deixou a política.
Vía as corridas de touros só por ver se ese día había sorte e algún animal acometía a un tolo imprudente. E como lle gustaba escoitar cantar á Faraona, e eu con el, embelesados ollando a forza daquela muller sen pelos na lingua.
Naquela casa sementada de labras de madeira a cadela aleitaba uns gatiños orfos, as gatas baixaban pescar á seca e aprendiamos a ir ás mariolas antes incluso de saber nadar. Sempre había un prato quente para calquera que chegara pola porta, fose da etnia que fose, un tractor listo para quen o precisase ou unha vaca para prestar coa xugada.
Incitador desta voracidade bibliográfica que me asedia, os domingos eran días de festa. Cada domingo un libro. El que só cría no deus dos seus pais, detractor de todos os cregos, agás do seu amigo Xoanxo, acubillou contra si unha familia que desque el non está esgazou falta de fondo e forma.
Se algún día queres ser nai e o es, críao como quixeras que te criaran a ti.
E como a súa lembranza sempre me galopará no peito, hoxe, no que sería o seu 97 aniversario, rosca e viño doce, alimento de eternidade.
Sábeo quen treme de medo sen aparente motivo. Unha presenza ameazante que te abanea, que te invade para consumirte. Sábeo quen sofre perda, quen sofre terrible perda, quen de súpeto se ve privado de piar fundamental. Sábeo quen non atopa as bágoas cando as precisa, quen as encontra cando non as chama. Sábeo quen coñece fonda tristura indefinible que non é quen de sacudir. Sabe da dor quen a padece. Cadaquén ao seu encontro de xeito distinto.
Sábeo e coñece os danos un mesmo, os danos que provocan os cambios. Quen o sufriu sabe a que sabe a amargura, a desfeita imparable que nos elimina. Que abate e derruba partes de nós que non volverán. Quen se viu axitado por cruel violencia, sabe o que é afogar en día soleado. Sabe que cando un regresa desa terrible negrura, non o fai sendo quen era.
Ti sabes que o sei. Eu sei que o sabes. E abre o día e un vese empurrado a encetar un bolo, a abrir outro rego, a erguerse coa caída da folla. Un vese irremediablemente empurrado a sorrirlle a un mundo de navallas e caricias, de violencia e pétalos, de despedidas e esperanza.
