Como a realidade é terriblemente teimosa en impedir que deixemos de conmemorar a data do 25 N, Día Internacional da Eliminación da Violencia contra a Muller, desde Culturalia GZ tamén teimaremos en enfrontar esta continxencia negativa a nivel social, que ten como vítima principal á muller, coa palabra loitadora que representantes do eido literario, artístico ou educativo achegan para armar unha publicación diversa e comprometida como a que conforma esta pequena obra dixital.
25 NVoces contra o machismoxunta nun único berro a vontade e o compromiso de nove autoras que desde a súa perspectiva singular buscan afianzar a forza colectiva necesaria para rematar de maneira definitiva contra a lacra secular do machismo. A arte, a través da imaxe ou da palabra, de Andrea Fernández Maneiro, Lourdes Maceiras, Mariña Maceiras Segovia, Adolfina Mesa, Carlota Millor, Silvia Pardo Galdo, Clara Pino, Silvia Tasende e Patricia Torrado Queiruga.
Cando era pequena apuntáronme a ballet, tiña os pés planos e había que compensar esa tara, domear eses pés que medraran salvaxemente e sen aterse ás normas establecidas, eu sempre fun de medrar na marxe, sen aterme ao que o mundo esperaba de min. No pouco tempo que botei naquelas clases descubrín que sempre hai quen poida pisarte incluso sen querer, polo mero feito de que entrou no teu espazo de execución.
Hoxe entraron nese meu espazo de conforto para dicirme o que se esperaba de min no meu posto, que non opinase cando non se me pedise, que non fose crítica (algo intrínseco a min dende que abrin os ollos ao mundo), que non estaba en posición de modificar nada, que as cousas eran así porque así tiñan que ser e eu… pois limiteime a ser eu, a sacar a katana de paseo, afiada e a non deixarme pisar, porque se hai algo que non sei ser é hipócrita, dáseme bastante mal e procúrame males que non estou disposta a soportar.
Os piropos foron dende “sindicalista”, “defensora de preitos pobres” a “bruta” no xeito de falar, porque se son un lindo gatiño non podo rabuñar. Síntese, os felinos rabuñan de sempre, é intrínseco a eles, vai na pelaxe, no xeito de estar no mundo, na especie.
Tiven que explicar que se unha persoa me falta ao respecto telefónicamente non vou ser eu quen lle ature os seus desatinos e se teño que dicir “porque me sae da cona”, dígoo coa mesma fachenda de quen se sabe de sangue violeta. Porque tampouco teño porque soportar de ningunha maneira que cando se fala do meu traballo se me faga a comparativa de “podes facer moi ben o teu traballo, por poñerche un exemplo: é como se lle comes o potorro ou lla chupas ben pero non sacas produción” e quedar calada, non podo, porque non son así, e porque non son prostituta, porque probablemente aínda que el me diga que ese comentario llo podería facer a un compañeiro home non é un comentario que se lle deba facer a ninguén. A katana veu de volta para a casa, ensanguentada, lévoa sempre comigo, apertada ao corpo, porque nin os domingos se pode deixar sobre a mesa, porque nunca se pode baixar a garda, porque se o meu carácter fose outro, probablemente o encontro de hoxe me fodese o domingo, mais… deume para escribir. A miúdo penso que se a xente coa que topo fose consciente de que o que di a retrata, de que está cunha francotiradora da palabra, seguro andarían con máis tino, porque unha só baila con quen lle sabe sacar o punto na fiada e xa hai tempo que decidimos que non é agora o home quen ten que levar o paso, así que dansemos. E ti, se me les, agradecida polo monólogo, mais neses casos non se aprende moito.
Sobre cartos, poder, códigos deontolóxicos e ¿literatura?
Soe dicirse que quen non se manifesta do lado do oprimido é que está da banda do opresor. Dende o pasado sábado ríos de tinta, miasmas e xenreira teñen circulado polos xornais e polas redes, a maior parte sen fundamento ningún e pensaba deixar pasar, pero coñézome e teño límites.
Saía o pasado sábado unha entrevista a un autor que falaba de dúas experiencias que tivera cunha editorial, unha boa e outra nefasta. Poñía enriba da mesa todo o que o levaba a denunciar públicamente o periplo de irregularidades polas que pasou e si, sei do que falo, non por boca de Alberto Ramos, o autor ao que aludo, senón pola miña propia experiencia, se ben non con esta editora, si con outra do ámbito galego e tamén a raíz dun premio. Saben os meus canto cheguei a odiar gañar aquel premio, polas dores de cabeza, o enfado prolongado no tempo e, sobre todo, a decepción.
Estes días houbo quen saíu a defender botando merda, dicindo que se publican só as obras que son boísimas. Mentira!, a que suscribe estivo traballando como “editora” (se ben non cobraba como tal, pero iso xa é fariña doutro muíño) e a cuestión non era a literatura, eran os cartos.
Podemos dar golpes no peito e dicir que só sae a boa literatura á rúa. Mentira! Sae o que pode venderse, o que pode ter un público para o que pague a pena poñer a traballar as impresoras, para que pague a pena maquetalo, corrixilo, para que xere riqueza. Ás veces, esa riqueza vén de Concellos, Secretarías de Política Lingüística, Deputacións e grandes empresas que deciden investir en cultura (e deixemos esta última oración a que cada unha de vós interprete por que ese apoio, se é desinteresado, ou de que tipo, pois a cultura hai moito tempo que os que nos centramos nela deixou de vender).
Como persoa que se dedicou a isto, que fixo contratos a autoras e autores que viñeron coa súa obra e a maior das ilusións, que se presentaron a premios e que aínda así tiveron un contrato nas súas mans no que se lle recoñecía o traballo e o posible rendemento do mesmo; e como persoa que escribe, ben ou mal, pero que escribe para satisfacción propia e ás veces allea tamén, dicir que todo o mundo merece o maior dos respectos e non unha pataleta infantil impropia dunha persoa que ten estudado filosofía, retórica e dialéctica, coma min mesma. Pois en filosofía tiñamos aquilo de argumentos ad hominem (aquel que ataca directamente ao carácter ou atributo do emisor, sen aportar nada á argumentación, é dicir, carente de sentido) e ad nauseam (este último no que se incita a que a discusión sexa superflua para fuxir dos razoamentos que non se poden contrarrestar) algo que carece de valor.
O que subxace a todo isto é que a mala praxe de unha, dúas ou vinte editoras fai que todas perdan credibilidade, peso e sobre todo forza, e recórdolles que non estamos para guerras internas cando se nos vai tanto nestas loitas de poder banais e rancorosas, nas que temos que defender o traballo a prol da lingua, o respecto a quen escribe, e os dereitos sobre a obra de cada quen (sexa boa ou mala, non vou entrar nese tipo de consideración). Porque hai códigos deontolóxicos dentro da profesión, ao mellor, non escritos, pero nos que rixe o sentido común e que non se deben traspasar.
Quen teña que asumir responsabilidades que as asuma, quen teña que envainar a vaidade que a envaine e traballemos como este idioma reclama, como as autoras reclaman e como Galiza merece.
E quen faga defensas do “a min non” e lave as mans, coido que non entendeu nada. Todo este periplo lembroume a cando a veciñanza é entrevistada logo dun ataque violento e di: saudábanos sempre, é incrible!.
Maioría de idade, crítica, responsabilidade, e asunción da culpa, diría Inmanuel Kant.
Tiven durante os meus anos de carreira a un profesor de antropoloxía que facía fincapé na necesidade de documentar os procesos de toma de datos sempre dende o comezo, e sen coartar a quen está en plena explicación, hai cousas que hai que gravar porque en canto as pasamos ao papel perden lexitimidade.
Sempre desexei gardar os recordos en pequenos frascos de esencias, os sons, as verbas amigas, as inimigas, sobre todo pola febleza da memoria, que pode tender a aumentar ou diminuír a conciencia das mesmas. É por iso que tomo anotacións sempre nas marxes dos apuntamentos, dos libros,… nas reunións ás que vou é raro que non estea cun bolígrafo a tintar os dedos mentres anoto cousas que non me gustaría esquecer. Sempre aprendín o mundo a través dos trazos, de riscar o papel, eu era desas que pasaba a limpo apuntes para darlle firmeza ao coñecemento, das que nas mañás de verán copiaba cousas que me parecían interesantes que ía atopando nos libros dos andeis da casa na que me criei.
Pero teño que recoñecer que o papel non o é todo, ás veces escoitar de viva voz algo, fai que revivas a situación, os sentimentos, como se che arreguizaba o pelello naquel intre, o que unha voz remexía en ti. Foi así como fun gardando en botiños de marmeladas etéreas voces. Coido que a gravación máis antiga que teño é do 2008, na que miña avoa me contaba o conto que dende pequena me contaba para que comese. Nesa mesma gravación escóitase de fondo a meu avó tusir, é o que me quedou del, pero a día de hoxe, faime sentir coma aquela tarde no berce amoroso daquela casa, na que eramos outrxs.
Agora, os teléfonos permítennos gardar pequenos tesouros, que nos fan revivir o que dicimos, o que nos din, mesmo sen darnos conta, confeitar as flores e os toxos, e incluso aquelas froitas coma os figos chumbos, que a máis que semellen deliciosos, sempre gardan na pel da envolta cada unha das pugas invisibles que se insiren na pel para ferila de a poucos.
O que teñen as gravacións é que son difícilmente manipulables. Lévannos ao lugar exacto, coas personaxes exactas, no intre preciso no que se dixo o que xa nunca máis se vai poder desdicir, sempre de viva voz.