TRAS OS PASOS DE GANIVET
Méprise moi, insulte moi: je serai aveugle e sourd.
Ángel Ganivet. Dirixido á súa amante Nasha
Estaba de exames de oposicións a mestre en Oviedo, días duros e desacougantes do verán do 79, que afortunadamente remataron con final feliz. Acababa de pasar a primeira proba e a piques de enfrontarme á específica, neste caso Ciencias Naturais e Matemáticas. Unha mañá de sábado, nun momento libre, iso si cos apuntas debaixo do brazo, entrei na afamada cafetería “La Paloma” e pedín o típico, un vermú, excelente onde os haxa, acompañado dunhas gambas, sempre sen perder de vista os apuntes, postos enriba da mesa. Os que sufriron oposicións entenderanme ben.
Ao cabo dun cacho, un cliente duns trinta anos, que se atopaba na mesa contigua, comezou a falarme. Tratábase de Eduardo Quirós, de Llanes, que estaba preparando un libro sobre Ángel Ganivet, o escritor español, precursor da xeración do 98, e que se suicidou, ao segundo intento, tirándose ás xélidas augas do río Dvina. Desde aquel día comezamos a quedar todas as tardes sobre as sete a tomar algo e a falar, principalmente de Ganivet, co que estaba obsesionado, dun xeito semellante a coma eu estaba cos meus exames. A min que me contase a vida e milagres do autor de “Cartas filandesas” servíame para esquecer por unhas horas os números e as células e, a el, valíalle de desafogo.
A súa idea era ir no inverno a Helsinki e Riga, tras os pasos de Ganivet , entre outros motivos, para interesarse pola curta pero intensa relación sentimental que o escritor mantivo coa xove viúva rusa e profesora de sueco, Masha. Marie Sophie Diakovsky, de esmerada educación, dominaba varios idiomas, tocaba o piano, escribía poemas e pezas teatrais. Ganivet compoñería para ela un cancioneiro en francés e español:
Mis caricias son fuertes y tan frágil
es tu cuerpo, que vivo con el miedo
de que hacerte feliz completamente
será hacerte morir entre mis brazos.
Rematei as oposicións con resultados satisfactorios e despedímonos, intercambiando enderezos, coa idea de volver vernos. Por un motivo ou por outro, agás algunha felicitación por Nadal, os primeiros anos non volvemos coincidir.
Pasados uns vinte anos e lendo no bar Asturias de A Veiga, “La Nueva España”, aparecía unha noticia que daba conta do posible suicidio do llanisco Eduardo Quirós no río Dvina, no mesmo centro de Riga. Busquei a necrolóxica e souben que tiña unha irmá, Elena. Tomei nota e a través da guía conseguín o seu número de teléfono. Púxenme en contacto con ela, expliqueille a miña relación co seu irmán e quedamos un día en Oviedo para vernos.
Foi entón cando souben o que sucedera. A relación entre os dous irmáns era moi estreita e grazas a iso Elena tiña moita información. Mesmo por dúas veces foino visitar, unha á capital finesa e outra a Riga.
Eduardo, coma el me contara, chegado o inverno marchou para Helsinki. Unha das primeiras cousas que fixo foi acudir a “Akateeminen Kirjakaupan”, libraría fundada en 1893, unha das xoias da capital finesa, non só polo número de volumes que contén, senón tamén polo edificio que a alberga, deseñado polo arquitecto, Alvar Aalto, que utilizou o mármore e o cobre coma elementos principais. Alí puido facerse con libros do autor traducidos ao finés, entre eles unha das primeiras edicións de “Cartas filandesas”. Ao terceiro día da súa chegada, falando cunha das libreiras, comentoulle que coñecía unha parente lonxana de Masha, que se quería lle daba o número de telefono. Viu o ceo aberto. Non agardou moito, á tarde seguinte estaba tomando unha cervexa Koff, nun bar da capital do Báltico, con Mirja, era así coma se chamaba.
Conta Elena que desde o primeiro momento ficou engaiolado con ela, que, segundo el, era cuspidiña a Masha. Era profesora de español nun instituto de Helsinki e tamén escribía versos; xa tiña publicado dous libros. Pronto namoraron e alí ficou Eduardo, grazas a que puido conseguir traballo de profesor, tamén de español, noutro instituto da capital. Ganivet ficou no esquecemento e o libro nunca chegou a ver a luz. Uns dezanove anos durou esta relación, que tristemente rematou co falecemento de Mirja, a causa dun cancro de peito.
Eduardo, desesperado, abandonou Helsinki e decidiu marchar coma fixera Ganivet a Riga e proseguir co proxecto que o levou a esas terras. Mais non foi quen, a súa saúde mental foi empeorando día a día ata rematar nas xélidas augas do Dvina, coma fixera o autor de “Idearium español”. Iso si, non tivo que intentalo dúas veces. No seu caso non sucedeu coma co seu compatriota, que, ao primeiro intento, foi auxiliado.
Elena conserva toda a documentación que foi confeccionando o seu irmán coa idea de publicala un día. De momento, que eu saiba, tal cousa non sucedeu.
Suso de Lameliña