Mámoa da Millarada. Desfeita na maior necrópole tumularia do Neolítico en Galicia, por Ana Mar Fraga Rábade

Como historiadora e investigadora do megalitismo. Nacida na Terra Chá, en Cospeito. Sendo un deber para min o que expoño a continuación.

O día 23 deste mes de setembro, arrasaron “unha das maiores concentracións tumularias do Neolítico en Galicia. Son dúas Mámoas da necrópole megalítica de A Millarada, no lugar de Penalba entre as parroquias de San Martiño de Pino e Santa María de Cospeito.

Este monumento funerario é o máis importante non só do conxunto Millarada, senón do Concello de Cospeito. O túmulo presenta agora mesmo fondos sucos, ao ter sido arrasado por maquinaria pesada de traballos forestais. Aínda estando protexidos pola Lei do Patrimonio Cultural de Galicia, a impunidade dos continuos e citados traballos forestais provoca danos e graves agresións ás concentracións tumularios de Galicia.

Pretendo sinalar os eixes dun plan de conservación dos monumentos megalíticos, pasando por unha ampla información previa e asemade a adopción de medidas urxentes, preventivas e de difusión.

A preservación destes monumentos facilitaría a súa comprensión, das sociedades que os erixiron e nos que se atesoura unha gran cantidade de coñecemento.

Dende aquí quero deixar constancia, asociando o potencial científico, que amplía o seu valor patrimonial, facendo máis dolorosa a súa destrución á mans duns poucos e á indiferenza de todos.

Hai tempo que se levan notificando ás autoridades autonómicas a destrución e as alteracións graves do noso patrimonio. Estas deberían desenvolver medidas activas de protección. Vemos a cotío a dilatada distancia entre o incremento e o interese social, e a nula resposta administrativa e local (paradigma da ineptitude), onde o vandalismo unido ao insuficiente grao de aprecio de cara ao noso Patrimonio, é de falta de control administrativo e invisíbel.

Debo recoñecer que en Galicia, e para os servizos de arqueoloxía, os orzamentos son insuficientes.

Daquela, demandaría xestións ás institucións (provinciais, locais, veciñais), un deseño e execución dun organismo asesor, e coordinación con outros organismos, debendo ser unha prioridade ante a endogamia actual en todas as esferas da sociedade, que descentraliza responsabilidades. OXALÁ HAXA UN EQUILIBRIO!

E para rematar fago o meu chamamento ao Concello de Cospeito, que estando ligado a época prehistórica, onde Veria e Valverde tiveron asentamentos poboados, palafitas e cidades lacustres,  e no seu conxunto salientar a Torre Caldaloba.

Calquera política de xestión patrimonial, aséntase nun coñecemento preciso dos bens que debe administrar, entre estes deberes o Patrimonio histórico, arqueolóxico e megalítico.

Ana Mar Fraga Rábade

Exposición de fotografias da Ulloa, de Alberto P. García, no Castelo de Pambre

Hoxe sábado, 26 de setembro de 2020 ás 12,30 h, o IEU inaugurou a exposición fotográfica ÁS HORAS. Fotografías da Ulloa, de Alberto P. García, no Castelo de Pambre.

Alberto P. García tráenos a Pambre a súa visión particular e de coidada estética da natureza da Ulloa: paisaxes misteriosas, árbores centenarias, outeiros, fervenzas, fauna, flora… unha Ulloa diversa e colorida.

A exposición, comisariada por Braulio Vilariño e con deseños de Azucena Pérez Souto, permanecerá instalada ata o 14 de novembro na Sala 2 do Castelo de Pambre.

O IEU investiga a orixe do Tesouro de Antas de Ulla

O TESOURO DE ANTAS DE ULLA

Esta é unha historia recente, pero moi antiga no tempo. Só sabemos algúns datos pero queremos coñecer máis. Por eso decidimos acudir a memoria da xente da Ulloa para que nos axude a reconstruir esta historia.

No ano 1972, o Museo de Pontevedra adquiriu un conxunto de espirais de prata. O lote está actualmente constituído por un aro central do cal colgan seis cadeas, cada unha con cinco espirais irregulares de tamaño decrecente. Trátase de pezas fabricadas a partir dun arame, de acabado irregular. O peso e o tamaño das espirais é variable, e o conxunto pesa en total 335,10  g, o que ven sendo moito se temos en conta o resto da totalidade da prata prehistórica, xa que no noroeste coñécense menos dunha veintena de espirais de prata atopadas en enterramentos de carácter individual de hai uns 4000 anos. 

No caso de Antas de Ulla, aínda que habitualmente atribúeselle unha función como “colar”, parece que esta configuración sería unha manipulación posterior ao seu achado. Polo seu carácter de medida e partibilidade, foi relacionado con outros “tesouros” conformados por cadeas de espirais, normalmente de ouro, que poderían ser formas de acumulación “pre-monetais”, sendo esto compatible cun posible uso ornamental. 

Determinouse que a prata coa que están realizadas as espirais ten poucas impurezas e baixos contidos en chumbo, polo que non se  trataría dunha prata obtida a partir da galena arxentífera mediante o proceso denominado “copelación”, descoñecido na Península Ibérica antes da chegada e asentamento dos primeiros colonos  fenicios, senón que sería obtida doutros minerais metálicos e mediante outros procesos.

Para coñecer a procedencia da prata, foi estudado mediante a técnica coñecida como “isótopos de chumbo”. Baséase en que a composición  isotópica do chumbo nos minerais de cobre, ferro e prata é única en cada localización particular. Esta composición  isotópica pode localizarse tamén en obxectos metálicos manufacturados, permitindo a discriminación das fontes de subministración da materia prima. Os resultados das análises isotópicas da prata do conxunto de Antas de Ulla amosaron trazas semellantes ás do sur da Península Ibérica, con posibles distintas procedencias. Foi a primeira peza arqueolóxica estudada en Galicia mediante esta técnica. 

Ainda que como vemos, constitúe unha evidencia arqueolóxica excepcional e de gran interese, é moi pouco o que se coñece sobre a súa procedencia. O único dato que se recolleu na bibliografía é que “apareceu nun illote do río Ulla ó paso por Antas de Ulla, dentro dunha caixa de bronce ou ou cobre que non foi conservada”. Pero fáltannos  por saber outros datos moi importantes. Xorden moitos interrogantes: Porque aparece ahí? Alguén sabe, onde se atopou realmente? Porque aparece nun illote? Alguén sabe algo deste colar?

En colaboración con Beatriz Comendador, profesora da Universidade de Vigo, queremos saber máis … como foi atopado… que se coñece ou que se conta sobre este achado… 

Queremos tirar deste “fío de prata” para reconstruir un pouco máis a memoria deste tesouro, que forma parte da nósa propia memoria. Dicía Cunqueiro que os tesouros son “xente viva”, e que tamén poden ser “unha verba”, ou “un lugar”. Por iso queremos emprender esta procura acompañados de xente, verbas e lugares.

Se alguén pode dar algunha información prégase, chame ao telf 609760169 ou ao correo hgc9591@gmail.com

INSTITUTO DE ESTUDOS ULLOÁNS