Estamos no San Froilán, a festa máis importante do outono galego. Desde que teño uso de razón, estas datas de principios de outubro pasaron a ser especiais para min, coma para a maioría dos lucenses.
Primeiro, cando de neno me traían ao Campo da Feira, onde estaban as barracas instaladas; os cabaliños, os carriños eléctricos, os espellos, o pozo da morte, as tómbolas… Cando se achegaban as datas, só pensaba no día en que me levasen á cidade, para poder montar nun daqueles cabaliños ou ver as motos gabeando polo pozo arriba.
Logo, xa de estudante no Instituto masculino, O San Froilán, supuña o remate do verán e o comezo, aínda sendo outono, do inverno e dun novo curso escolar. Xa non existía o Campo da Feira e as barracas cambiaron de sitio: A carón do instituto, no parque e polas costas, coma na actualidade. Daquela, os cabaliños sería trocados polos carriños eléctricos e as verbenas e o ir de viños e comer o polbo cos amigos empezaron a interesarme.
Coma mostra do que veño de dicir, deixo aquí estes dous poemas;
Repito autora. Desta vez cunha obra que forma parte do catálogo Fóra de xogo, de Xerais, e que acadou o XIII Premio Jules Verne. Con todo, coido que pode ser de interese, tamén, para o público adulto –se é que existe fronteira algunha entre estes dous territorios-.
A trama xira ao redor do suicidio. Déixase claro desde o inicio e evítase, en calquera momento, camuflar ou subordinar este tema a outros. Un punto elemental da obra é o rigor desde o que se narra este feito e se abordan cuestións relacionadas coa saúde mental. A autora, desde o meu punto de vista, sae ben parada deste reto.
Outro dos acertos sitúase na maneira en que se constrúe unha protagonista ausente. Imos sabendo dela a través da mirada poliédrica do resto de personaxes, que dan contan do universo de Rosa.
Un elefante na sala de estar non é tan só un libro que fale de temas que estamos a recuperar no espazo público. Non. É moito máis. É memoria, reparación e afecto, entre outras moitas cousas.
Gustoume, especialmente, o peche da obra coa parábola hindú, que a seguir vos deixo:
“Catro sabios cegos querían saber como era verdadeiramente un elefante e pedíronlle ao rei que lles deixase tocar un.
Un tocou a cola do elefante e dixo: un elefante é coma unha corda.
Outro tocou o bandullo e dixo: un elefante é coma un tambor.
Outro tocou a orella e dixo: un elefante é coma un abano.
O último tocou unha das patas e dixo: un elefante é coma o tronco dunha árbore.
Como non se poñían de acordo preguntáronlle ao rei quen deles os catro dicía a verdade e o rei contestou así: o que cada un de vós dixo é unha cousa certa, pero todos estades equivocados. Un elefante é a suma de todo iso e, se ademais de vós houbese aquí catro sabios máis, outras catro cousas máis sería”.
Se persistimos na avaliación do soldado pola súa destreza na batalla, desprezando o esforzo de quen o intenta na trincheira, afogando a cerna entre ruín competencia… Se acotío esquecemos o que somos, detrás dun cadeado abandonado á ferruxe, como podemos deter a deriva?
Que lugares lle deixamos á vida entre a invasión cegada dos nosos prexuízos, entre ignorantes suposicións que destrúen os camiños. Neste tremor acedo de personaxes en combate e de estrondo de momentos que anulan a escoita, como podemos definir a nosa unicidade?
Entregados a unha velocidade allea, imposta, porfiamos en afalar un cabalo cego que nos nega e que devora espazos. Entre as garras dunha realidade aniquiladora, en algarada abafante, que espazo hai en ti para acollerme, en min para acollerte… Cravados na urxencia e impoñendo a carreira, ata que punto chega xa a nosa derrota?
Chega o outono, a estación das mil cores, na que a natureza aos poucos vai desfacéndose de toda aquela roupaxe con que a primavera, no seu día, a obsequiara. Unha estación fermosa, tamén triste, que nos anuncia a chegada dos días curtos e do cru inverno.
Unha estación chea de melancolía, que sempre que se achega me fai lembrar aquel poema de Jacques Prèvert, “Las feuilles mortes”, na voz de Ives Montand :
Oh! je voudrais tant que tu te souviennes,
Des jours heureux où nous étions amis
En ce temps-là, la vie était plus belle,
Et le soleil plus brûlant qu’aujourd’hui.
Les feuilles mortes se ramassent à la pelle,
Tu vois, je nái pas oublié
…
O outono, amiga de poetas e pintores, fonte de inspiración, e da que eu, tamén me ocupei en diversos poemas:
OUTONO
Volverán de novo as follas mortas
A pintar de amarelo o noso chan.
As castañas de fartura encherán
O outono que xa chama ás nosas portas.
Volverán de novo os cogomelos
A poboar as fragas milenarias
E outra vez os castiros e os carballos
Se han de espir de pasado e de paxaros.
Volverá a nostalxia a rosear
No xardín oculto do maxín
E a lembrarnos o breve que a vida,
O efémero do noso existir.
Volverán de novo as follas mortas,
Achegarannos lembranzas e lamentos
De vellas paixóns que un día partiron,
Que Jacques Prėvert nos canta nos seus versos.
Tristeza de outono,
Fálame da soidade,
Do desamparo,
Dos soños que o vento espalla
Polos sendeiros espidos da melancolía.
Fálame do silencio das follas murchas,
Do laiar do vento na foresta,
Dos días que non volverán.
Fálame, tristeza,
Cos teus versos de calada presenza,
Versos latentes no caixón das lembranzas.
Fálame, tristeza,
Tristeza de outono.
__________________________________________
OUTONO
Mírasme,
o teu rostro asomando ledo
por entre a amarelenta e luída foto.
Mírote
nunha paisaxe a medio espir, cargada
de ocres e vermellos;
o café arrefriando sobor da mesa.
Mírasme
con esa ollada de comer o mundo
daquel novembro do setenta e cinco.
Mírote
na ansia do teu sorriso.
Mírasme,
sobor da mesa a cunca de café baleira.
Tráenos a rosada
no seu colo o outono.
Reverdecen os campos
co mimar da esvelta choiva.
Soan as follas no chan,
céibanse os castiñeiros
dos seus cumpridos ourizos.
Solitario na verea,
sen rastro humano,
escoito ao lonxe,
na miña acougada andada,
o melancólico murmurio
das augas do río Cruzul.
o outono a esmorecer
engorde
follas que caen
cun son de tristura
bolboretas a destempo
que leva o vento
e as tebras
aniñando no corazón da luz
O outono, que para nós os lucenses, ten unhas connotacións moi especiais, pois o seu inicio está unido irremisiblemente á gran festa de outubro de Galicia: O San Froilán. Festa que sempre me fai retornar á miña infancia cando me levaban desde Castroverde as atraccións do xa desaparecido, “Campo da Feira”, e xa de adolescente e mozo ao principio do curso no Instituto masculino, máis tarde na Escola de maxisterio.
rúas atestadas
camiñan entre o xentío
aboian retinas no carrusel da nenez
medra en nós o outono
LEMBRANZAS DE SAN FROILÁN
Outubro, luces e cores,
o verán aínda na pel.
San Froilán, vellas lembranzas,
festexos grandes de outono .
Peludez e Filomena,
bulideiros, falangueiros.
Con eles retranca e contos
para contar no Progreso.
Nenez montada ao carrelo
de algareiros cabaliños.
Puberdade que viaxa
en eléctricos carriños.
Facianas desfiguradas
por insolentes espellos.
Tómbolas de boa sorte,
emoción… pozo da morte.
Motos en torno á Muralla,
carreiras pra non perderse.
Polbo e viño nas casetas
do vello campo da feira.
Na Praza Maior, orquestras,
fogos de artificio á noite.
Tres días que non se esquecen,
cinco, domingo e doce:
O cinco, día do santo
ninguén a esta cita falta.
O Domingo, o das Mozas,
rúas de xente ateigadas.
E o doce, polo Pilar,
que soidosos ficabamos!
Outubro, fin do verán,
novo curso, amigos vellos.
SAN FROILÁN
outubro
tempo de estrea de libros
nunha paisaxe festeira
coches de choque
baixo a choiva
orquestras na Praza de España
cancións de Roberto Carlos
para bailar amarrado
espellos pozo da morte
tiro e viño de Aragón
outubro
adolescencia soportada
baixo o sabre do pecado
e a fusta do represor
outubro
San Froilán
na espiral dos meus recordos
Xa está aquí o outono e a voz, melancólica e fermosa de Ives Montand volve, de novo, a soar, nestes derradeiros dás de setembro.
C’est une chanson qui nous ressemble,
Toi qui m’aimais, et je t’aimais. Nous vivions tous les deux ensemble, Toi qui m’aimais, moi qui t’aimais. Mais la vie sépare ceux qui s’aiment, Tout doucement sans faire de bruit. Et la mer efface sur le sable, Les pas des amants désunis.
O venres 16 de setembro, ás 20:00, na Casa da Cultura de Vilalba celebrarase a presentación do libro A GRUTA DA TORRE, de Lois Pérez, ganador do V Premio Agustín Fernández Paz. Na citada presentación, canda o autor da obra estarán Rosalía Díaz, ilustradora da mesma, Manuel Bragado, en representación de Xerais, Marisa Barreiro, presidenta do IIESCHA, e Elba Veleiro, alcaldesa de Vilalba.
