O señor Xacinto, que nacera aló nunha aldea dos Ancares lucenses a finais do XIX, nunca gozou de boa saúde. De mozo detectáronlle unha doenza cardíaca e non podía realizar traballos que requirisen moito esforzo, doenza que coa idade foi agravándose. Mal, que por outro lado non lle impedía outro tipo de actividades máis gozosas relacionadas coa carnalidade, ata o punto de deixar preñada á muller unhas sete veces. Iso si, coller un sacho ou unha forcada non podía e todo o peso da casa recaía sobre a súa dona e as fillas maiores.
A miseria naqueles tempos nesta bisbarra da montaña lucense, se se quere aínda máis ca noutros puntos de Galicia, era moita; a maioría das familias, e non ía ser menos a do señor Xacinto, simplemente subsistían. Tres ou catro vacas coma moito, uns cochos e unhas galiñas era toda a súa facenda; unha casa apenas apta para vivir, unha horta e unhas poucas e pequenas leiras, cada unha onde cadrase, completaban as súas pertenzas.
E coma a necesidade obriga, a xente xove comezou a marchar polo mundo adiante. Os lugares preferidos foron principalmente Barcelona e Francia. Non había máis que, chegado o verán, dar unha volta polas vilas para comprobar o que veño de comentar. Só se vían coches con matrícula B de Barcelona ou francesa.
As fillas e fillos do doente Xacinto seguiron o mesmo camiño cos seus veciños e veciñas. Algunhas casaron e ficaron en vilas próximas, pero a maioría emigrou para Barcelona, París ou Marsella. Só quedou na casa o fillo máis novo, a quen o traballo tamén o magoaba pero non así a pándega. Deste xeito a única que traballaba na casa era a coitada da nai, que abondo tiña con atender á facenda e facer a comida, polo que o señor Xacinto, podía andar coa roupa meses e meses sen ser sometida ao agarimo refrescante da auga da pía.
Era famoso xa o seu chaleco que brillaba coa merda que levaba enriba, competindo co fulgor da cadea do reloxo de bolso que nunca abandonaba. O fillo, coma veño de dicir, no canto de axudar a nai e de ter minimamente limpo o pai, adicábase a ir de xoldas e enchedelas polas vilas próximas, Lugo ou Ponferrada. Mais cando chegaba o verán e viñan os de Barcelona e se enchía a aldea de vida, sentía vergoña do pai e berráballe: “Agóchese, papá! Agóchese, papá!”. Ao tempo facíao entrar na casa para que non ofendera a vista dos forasteiros.
Menos mal, que a non tardar moito, aparecía algunha filla chegada de Catalunya ou Francia e o primeiro que facía era coller a roupa do vello e despois de tirala ao lixo, cambiala por outra nova e decente. Logo, despois de deixar mobles, na medida do posible, ceibes de po e, de liberar corredor e cuartos de molestos arácnidos, baixaba á vila e cargada de lixivia regresaba para fregar debidamente as distintas dependencias. Contábame un sobriño dunha filla que quedou nunha aldea do concello: “Cando ía de visita, xa sabía se viñera a tía ou non. Aínda ben non abría a porta, o cheiro a lixivia confirmábame a súa presenza.”
E así inverno tras inverno, verán tras verán foi pasando a vida do patriarca ata que entregou a alma ao Creador. Logo tocaríalle a quenda a súa dona, ficando a casa, como a maioría das da aldea, baleira, só visitada, coa chegada do verán polos descendentes, os que co paso dos anos tamén foron deixando este mundo. Hoxe, a casa do señor Xacinto esmorece no abandono, coma a maioría das do noso rural, mais a lembranza do seu amo aínda segue presente na memoria da veciñanza: “ Agóchese, papá! agóchese, papa!”
A nova edición do FIOT celebrarase do 30 de setembro ao 31 de outubro e contará con Leo Bassi e a estrea absoluta da última obra de Mofa e Befa
O Festival Internacional Outono de Teatro de Carballo avanza as datas da súa 31ª edición, que presentará ao público o mércores 14 de setembro
Leo Bassi regresa á Costa da Morte 25 anos despois do seu debut nos escenarios galegos, un fito que incidiu na evolución do FIOT, para presentar a estrea en Galicia do espectáculo no que percorre a súa traxectoria sobre as táboas
Evaristo Calvo, Xograr de Outono 2022, e Víctor Mosqueira son protagonistas da nova coprodución do FIOT: ‘Pirolíticos’, cuxa dramaturxia asinan Lucía Aldao, Clara Gayo e María Lado, e que propón un convite á reflexión sobre o impacto do patriarcado nos homes
O programa de intercambio cultural Camiño Escena Norte fará parada en Carballo coa estrea en Galicia de ‘Beautiful Stranger’, da compañía navarra La Caja Flotante
O Festival Internacional Outono de Teatro de Carballo, a gran celebración das artes escénicas de Galicia, terá lugar do 30 de setembro ao 31 de outubro. O FIOT, que este ano festexará a súa 31ª edición, presentará a vindeira semana a súa programación no Pazo da Cultura do municipio bergantiñán, mais nesta xornada avanza dous dos pratos fortes deste 2022: o regreso á Costa da Morte de Leo Bassi, quen debutou en Galicia sobre as táboas do FIOT nunha actuación histórica para a localidade, e a estrea absoluta da nova creación de Mofa e Befa, o dúo conformado por Víctor Mosqueira e Evaristo Calvo, quen este ano recibe o galardón Xograr de Outono.
Carballo acollerá, o 16 de outubro, a estrea en Galicia de ’70 anos: Leo Bassi’, peza na que o irreverente clown italiano fai balance da súa traxectoria de máis de 60 anos sobre as táboas á vez que esixe que se respecte tanto a súa vellez como os anos de experiencias acumuladas. A través da súa memoria, e do humor, descubre ao público a relevancia de volver ao humanismo e aos instintos.
Leo Bassi, pallaso, bufón e axitador de emocións, reinvindica a risa como a raíz existencial do seu desexo de provocar. O seu instinto creativo e o seu carácter transgresor foron os que, precisamente, marcaron un punto de inflexión na traxectoria do FIOT. Hai 25 anos, cando aínda era un gran descoñecido para a meirande parte do público, o festival convidou ao cómico a participar na súa programación, na que foi a súa primeira actuación en Galicia: naquela función, na que as e os asistentes saíron á rúa guiados por Bassi, agromou o compromiso do FIOT coa sorpresa e a innovación.
Outra das citas máis relevantes da programación do Festival Internacional Outono de Teatro será entrega do Premio Xograr de Outono 2022 e Evaristo Calvo e a estrea absoluta, o 7 de outubro, de ‘Pirolíticos’, unha coprodución do FIOT co dúo cómico Mofa e Befa. Co gallo da celebración do seu 30º aniversario, a compañía emprende o seu proceso creativo máis arriscado e experimental. Sobre as táboas, Calvo e Mosqueira lanzarán un convite á reflexión sobre o impacto do patriarcado nos propios homes, poñendo o foco dos que simpatizan coa teoría feminista e aspiran a vivir en consonancia con ela, pero que enfrontan unha cultura e unha sociedade profundamente machista. A obra, dirixida por Clara Gayo, conta coa dramaturxia de Lucía Aldao, a propia Gayo e María Lado, e contará cunha segunda función o sábado 8 de outubro.
Camiño Escena Norte regresa ao FIOT
Carballo volver ser sede neste 2022 do programa Camiño Escena Norte, un proxecto intercambio cultural promovido polas asociacións profesionais de artes escénicas de Galicia, Asturias, Cantabria, Euskadi e, como novidade este ano, Navarra. Precisamente desta última comunidade procede La Caja Flotante. A compañía de Ion Iraizoz visitará o FIOT o sábado 8 de outubro para estrear, no territorio galego, a súa creación ‘Beautiful Stranger’, unha comedia de autoficción existencial, ateigada de linguaxe cinematográfica, que aborda as múltiples identidades que poden convivir nunha mesma persoa. Nesta creación, que estará enmarcada no ciclo OTNI, Ion Iraizoz interprétase a si mesmo para tratar de reconstruír, coa complicidade do público, tanto a súa festa de aniversario, á que nomeou ‘O último martes antes de cumprir 40’, como as súas propias lembranzas.
A vindeira semana presentarase o programa completo do 31º FIOT, da que xa se coñecen -ademais das estreas en Galicia de ’70 anos: Leo Bassi’ e ‘Beautiful Stranger’, ou a estrea absoluta de ‘Pirolíticos’-, os espectáculos que formarán parte da sexta edición do Certame de Micro-Escenas Metro Cadrado, unha das liñas de programación máis queridas polo público ao ofrecer creacións escénicas experimentais en espazos non teatrais e singulares de Carballo. ‘Xeografía dos corpos’, de Compañía Anxela Blanco; ’Viaxar é un pracer’, de Dani Blanco; ‘Actriz, chora’, de Cacharela Teatro; ‘Cinecleta, cinema doméstico a pedais’, de Sr. Lili; ‘Menú do día’, de Colectivo #ChamizoBelloVila; e ‘Homeless’, de Mónica Paradela Cuñarro, participarán no certame M2 de apoio á creación escénica de novos formatos e de compañías ou creadoras e creadores emerxentes.
O martes, terza feira, día 20 de setembro, ás 20.30 h, no Teatro Rosalía de Castro da Coruña levarase a cabo unha nova edición, a décimo terceira, de Lúas de Outono, homenaxe anual a Manuel María.
Na edición deste ano representarase A lúa vai encuberta, das compañías Incendiaria e A Quinta do Cuadrante (con Melania Cruz, Vanesa Sotelo, Tito Asorey e Davide González), baseada na peza homónima de Manuel María. Este espectáculo foi o gañador da IIª edición do Certame Manuel María de Proxectos Teatrais e leva máis de un ano xirando por toda Galiza cunha acollida e un suceso extraordinario. Se non a vistes non a perdades, e se xa desfrutastes dela podedes volver gozar de novo desta marabilla.
A obra é un verdadeiro mestrado sobre a historia contemporánea de Galiza desde unha óptica propia, ao tempo que un chamamento á acción para a modificar.
A entrada é gratuíta mais é necesario reservar os billetes en contacto@casamuseomanuelmaria.gal ou no whatsapp 698177621 (prazo até o día 19 de setembro incluído). No caso de sobrar billetes, poranse unha hora antes do inicio do espectáculo na billeteira do teatro Rosalía.
O IESCHA, coa colaboración da Área de Cultura-Vicepresidencia da Deputación de Lugo, organiza os Actos da Cultura Chairega en homenaxe a Manuel María no seu XVIII cabodano, e que terán lugar o xoves 8 e o venres 9 de setembro en Vilalba
Hai uns días escoitaba por boca dunha mestra: E que os rapaces agora non teñen culturiña ningunha, non saben comportarse, non teñen habilidades sociais,…
Ás veces fai falla que escoitemos este tipo de sentenzas para que ollemos dentro e fóra de nós mesmxs. Se ben é certo que os tempos mudaron, tamén mudou a sociedade enteira, ou iso agardamos. Nunca tanta información houbo a golpe de clic, ao alcance da man e nunca tan desinformada estivo a poboación, o avance requiría tamén un maior compromiso social a todos os niveis, facendo xente crítica co seu entorno. Actual segue aquela frase de Horacio que logo Kant faría súa, Sapere aude “atrévete a saber”, a buscar por ti mesmo, ente pensante, as razóns de todo o noso mundo.
Mais o que rematamos por atopar foron seres idiotizados e adormecidos. Lembrades cando durante o confinamento reconectamos cxs demais? Falabamos ca veciñanza polas fiestras, ollabamos os músicos con respecto e admiración, falabamos de que sairiamos mellores daquela situación, de que teriamos que loitar por unha sanidade pública e de calidade, que deberiamos agradecer a todos aqueles sectores decisivos da poboación que désemos saído do pozo. Que teriamos que axudarnos. Que mágoa que non podiamos visitar nas residencias xs nosxs familiares, e pregunto eu, agora visitámolos moito máis que naquel entón? Canto botamos de menos bicos e apertas, cando foi a última vez que ti, que me les, lle dixeches á xente á que queres o que sintes de veras por ela? Pregunto, que foi o que resultou de todo aquilo?
Esta semana reparaba nun home que pedía esmola a carón dun supermercado, no cartón “Son galego, teño unha familia e quedei sen traballo trala Covid. Non chegamos a comezo de mes”. Ninguén o miraba aos ollos, e cando ergueu a vista e topou os meus, aqueles ollos verdes arrasáronse en bágoas. Fiquei no coche, e descubrín que conquistara a invisibilidade, ninguén parecía advertir a súa presenza.
No concello veciño, un músico fumaba un pito mentres ollaba con tristura o seu violín na rúa, mentres eu fotografaba o seu medio de vida, díxome: un día, ese que dorme, foi feliz.
Na rúa comentarios sobre a guerra en Ucraína, xente que defendía que os inmigrantes norteafricanos que viñan en pateira tiñan que ser deportados canto antes aos seus países de orixe, algúns deles en guerra, agora defende que o asilo ten que dárselle a quen escapa de Ucraína, cal é a vara de medir? Onde quedou a empatía, na cor da pel? Na localización xeográfica?
Outra imaxe, un monte iluminado nunha noite de verán, as lapas lambendo cada recuncho vexetal, os bombeiros parando o tráfico, unha parella cun cativo no coche porfiando en querer pasar, van á festa da localidade veciña, a douscentos metros un neto pásalle un caldeiro con auga ao avó.
Como podemos aprenderlle á mocidade unhas habilidades sociais que as adultas non temos?
Podemos reeducarnos en ollar o mundo dende un prisma propio?
Onte, nun bar, mentras a xente tomaba a súa consumición sen case falarse, co teléfono entre as mans, unha parella de anciáns tomaba café ollándose con agarimo. Uns rapaces xogaban a perseguirse pola praza mentres os sorrisos brincaban tras deles. Igual se fósemos capaces de acubillar na pel o alento do futuro, descubririamos que se nos damos présa, estamos a tempo de pórlle remedio a tantos males pandémicos.
Chego a Marguerite Duras tarde. Demasiado tarde, tal e como adoita sucederme con moitas das autoras que nos últimos anos vou descubrindo, grazas, case sempre, ao diálogo que establezo con outras lectoras. Digo isto sen deixar atraparme pola culpa, tan só coma evidencia do labor de busca que imos realizando para recuperarmos distintas voces femininas, máis ou menos consagradas.
Durante este verán asisto a un proxecto de biblioterapia con mulleres, que se desenvolve na Fundación Uxío Novoneyra. Na segunda sesión, que guía Lucía Miranda, falamos de “lembrar e reconstruírse”, transitando por diferentes textos, entre os que atopamos fragmentos desta obra.
Recoñezo unha forza atraínte na narrativa de Marguerite Duras. Pois parece que a protagonista desta novela autobiográfica, malia a súa xuventude, gozase dunha asombrosa determinación en cada un dos seus actos. E a pesar diso, non pode haber máis fraxilidade en toda ela, exposta a diferentes violencias, que unha identifica perfectamente a medida que avanza na lectura. “Nunca buenos días, buenas tardes, buen año. Nunca gracias. Nunca una palabra. Nunca la necesidad de pronunciar una palabra”.
Coido que El amante consegue atravesarnos, precisamente, por todo aquiloque non se conta de maneira explícita e que envolve netamente a secuencia dos encontros amorosos entre unha adolescente e un adulto adiñeirado. Así a todo, o tempo e o espazo, situados na Indochina de principios do século XX,xogan un papel decisivo para comprendermos o modus operandi dos personaxes, que esixe, pola nosa parte, unha mirada afastada do presente.
Aventuraríame a dicir, abraiada aínda polo pouso desta experiencia lectora,que detrás do desexo latente nestas páxinas existe unha ferida aberta que sangra, que non deixa de sangrar. Dela non podemos nin poderemos fuxir, quizais, porque como sinala a poeta Chantal Maillard, “la herida nos precede”.
