por Suso De Lameliña | May 31, 2025 | Andanzas do Suso de Lameliña, Autores/as, Colaboracións, Creación, Literaria, Xeral
Andanzas do Suso de Lameliña
Suso de Lameliña
VISITA DO INSPECTOR
Damián nunca oíra aquela palabra, “inspector”, ata que don Servando, o primeiro día despois de regresar das vacacións de semana Santa, lles anunciou:
—Imos ver, nenos. Dentro de poucos días visitaranos o señor Inspector, así que imos preparar ben unhas leccións porque vos vai facer unhas preguntas e tédelas que contestar, non ben, moi ben. Se a resposta non é a correcta, o máis seguro é que vos castigue.
—E a mellor mándanos ao cuarto das ratas, ou que D. Servando? —interviu Gonzalo, cun sorriso pícaro, mentres os demais se botaban a rir.
Pero a algarabía pouco durou; ao intre se extinguiu coa voz trona do mestre.
—Silencio! Que risas son esas! Pobres de vós que cando veña o señor Inspector e, alguén diga algo mal, vos botedes a rir, que xa vexo que vos fai gracia calquera cousa. Se iso sucede, vou ser eu quen vos castigue. E xa sabedes como mas gasto — interviu D. Servando despois de dar uns fortes golpes coa regra sobor da mesa.
Aquela mañá, Damián pasouna toda pensando no inspector. Como sería? Seguro que máis forte e máis alto có mestre. Tería tamén unha vara para pegarlles na palma da man se non sabían a lección? Por como acabara de falar, a ben seguro que ía ser máis serio do normal, máis ca el, e mira que el era serio. Debería, pois, ser moi aplicado, e ter moito coidado o día que os visitase ese home a quen D. Servando chamaba, señor Inspector.
Nada máis chegar á casa, preguntou aos pais que era un inspector.
—É unha especie de mestre que vén de Lugo para ver o que sabedes —respondeulle a nai.
—E logo vai vir á escola?—preguntou o pai, intrigado— Pois tes que estudar moito a ver se che dá unha recompensa.
— Da única recompensa que nos falou o mestre foi do castigo que Iamos ter se non contestabamos ben as súas preguntas —respondeu todo preocupado, Damián.
O asunto quedou así pero durante o tempo de espera pola chegada do inspector mudou de carácter e non houbo día que non preguntase ao seu pai ou á súa nai polo inspector: Que como era, se tería os ollos fríos como D. Servando, de que cor sería o seu traxe…
Mentres tanto na escola dedicaron todas as tardes a preparar unha serie de preguntas sobre xeografía, ciencias, temas patrióticos, aritmética, relixión… Posibles preguntas sobre as que lles preguntaría ao chou o inspector. Así que todos tíñanas que saber moi ben; sería o azar quen decidiría quen ía ter que responder.
Dez días de angustiosa espera, ata que chegou un mércores en que D. Servando, após o rezo de inicio e un canto patriótico, lles deu a nova:
—Ben, rapaces. Mañá vén, D. Miguel, o señor Inspector. A ver como vos portades. Espero que ben.
Aquela noite xa non puido durmir e ao día seguinte a nai tíñalle preparada a roupa dos domingos. Aquel día non ía ser un calquera. Ao chegar á escola xa estaban case todos os compañeiros á porta agardando polo mestre. Todos coa súa mellor roupa, ben lavadiños e ben peiteados, como se fosen á misa de Pascua.
Pasaría media hora, tempo que D. Servando aproveitou para darlles as últimas instrucións sobre como tiñan que portarse co inspector, cando Federico berrou:
—Aí vén! Aí vén!
Efectivamente a través da xanela viron como aparcaba un Simca 1000 e del baixaba un home alto e delgado cunha carteira na man.
D. Servando despois de mandar calar saíu a recibir ao temido visitante. Segundo entraron, erguéronse todos e a ao unísono saudaron:
—Buenos días, Señor Inspector. Como está usted?
—Buenos días niños. Sentaos, sentaos!
Houbo un silencio espeso. O mestre e o inspector puxeronse a falar en voz baixiña na tarima. Pouco despois, mandaron aos nenos a xogar.
—Por min que veña todos os días o inspector este —ía dicindo o fillo do xastre a quen non lle gustaba nada a escola.
—Si, si. Xa verás, xa! Dígocho eu que hai tres anos tamén nos visitou. Claro a maioría aínda estabades en párvulos. Agardade, agardade! —retrucoulle Marcelino, un dos veteranos.
Unha vez fóra e tras esculcar con coidado pola xanela de a carón da mesa do mestre e ver que o único que facían era mirar e pasarse uns papeis, puxéronse a xogar. Case unha hora na que se esqueceron do inspector e mesmo de que estaban na escola. A roupa dos domingos cando volveron entrar, máis ben parecía a de andar coas vacas.
E comezaron as preguntas. Na terceira, Damián quedou paralizado cando o inspector se dirixía a el e lle preguntaba:
—A ver, este niño de pelo rizo. Sabe decirme algo sobre el río Ebro? O corazón púxoselle nun puño, respirou fondo, ergueuse do pupitre e comezou a falar:
—El río Ebro nace en Fontibre, cerca de Reinosa, provincia de Santander, pasa por…
—Muy bien, muy bien.
Damián soltou o aire, aliviado. Ao sentarse case dá co seu corpo no chan. Quixeron escoitarse unhas leves risas pero a cara de D. Servando acalou a tentativa de insurrección.
—A ver, tú, el que está al final al lado de la ventana. Dinos algo de El Caudillo.
—Francisco Franco, Claudillo de.. —comezou a dicir, Pepe do Fogueteiro.
Unha onda de risas, desta volta non reprimidas, estalou na aula. O mestre golpeou na mesa. O inspector recriminou:
—Claudillo, no, bobo! Caudillo! Caudillo! No me estraña que tus compañeros se rían de ti.
—Perdón, D. Miguel. Francisco Franco, Caudillo de España por la gracia de Dios vino a este mundo para salvarnos de los rojos y de… —proseguiu co relato como se se tratase dunha ladaíña.
—Ahora si. Esto ya me gusta más — díxolle dándolle unha pequena caricia na caluga—. Pero tienes que tener cuidado para otra vez, no vayan a pensar que estás ofendiendo a nuestro Caudillo. Como dijiste que te llamabas?
—Me llamo Pepe, Señor Inspeutor.
Máis gargalladas.
—Vale, vale! Ya está bien! A ver si terminamos la fiesta en paz. Tú, como te llamas? Si, tú, el compañero de Pepe.
—Luís, señor Inspector. A su disposición para lo que precise.
O inspector axustou a postura.
—Luís. Vamos a ver, si tanta gracia te hizo lo que dijo tu compañero, háblame entonces del Misterio de la Santísima Trinidad.
—El Misterio de La Santísima Trinidad nos dice, nos dice. Ah!, si xa sei. Nos dice que en Dios hay tres personas Padre, Hijo…
—Muy bien, si no fuese por eso de “xa sei, xa sei”. Tú eres español, verdad? Pues tienes que hablar en cristiano, o sea, en castellano y no en ese dialecto de bárbaros. D. Servando tiene que tener más cuidado con estas cosas. No podemos permitir que nuestros pupilos utilicen estas palabras tan soeces, ni tan siquiera en el patio. Me comprende, verdad? Silencio absoluto. D. Miguel seguiu facendo outra serie de preguntas ata que chegou o remate da clase e se despediu de D. Servando e dos alumnos, despois de entoar a canción do día: “Por Dios, por la Patria y el Rey”. Estes erguéndose dos asentos, exclamaron a coro:
—Usted lo pase bien, D. Miguel. Que tenga buen día.
Damián cando se viu na rúa xa era outro, sentíase aliviado. O do señor Inspector —Inspeutor, dixo para si, botando un pequeno sorriso ao lembrarse do que dixera o seu colega Pepe— non era para tanto. E pensar que estivera semanas preocupado por aquel home. Tampouco foi como dixera o seu pai, a el que contestara ben á pregunta non lle deron ningunha recompensa. O que temo é á tarde: a ver que nos di D. Servando polas gargalladas que nos tiramos.
Cando chegou a casa, cantaruxando: “ Por Dios, por la patria y el Rey, lucharon nuestros padres. Por Dios, por la patria y el Rey, lucharemos nosotros también…”, preguntoulle a súa nai, nada máis velo entrar:
—Moi contento vés, Damián. Que tal che foi co inspector?
—Ben, moi ben. Boh! O inspector, o inspector, total é un mestre como D. Servando, máis alto, máis delgado e… máis feo. Iso si, no canto dunha vara de abeleira leva unha carteira tan grande coma el.
A súa nai, non tivo máis remedio que botarse a rir.
—Anda, vai lavar as mans e séntate a xantar, que hoxe prepareiche un caldo de verzas, dese que tanto che gusta.
por Suso De Lameliña | May 18, 2025 | Andanzas do Suso de Lameliña, Autores/as, Colaboracións, Creación, Literaria, Xeral
Andanzas do Suso de Lameliña
Suso de Lameliña
O RECITADOR
Pascual, o fillo do taberneiro, foi o único da aldea que o viu marchar. Estaba á porta da tasca fumando, cando, ás once da mañá, hora na que o veciño adoitaba tomar o café con puntualidade británica, notou algo estraño. Xusto cando ía entrar para prepararllo, decatouse de que Xenaro, era así coma se chamaba, arrastrando unha maleta continuaba de largo sen tan sequera mirar para el nin saudalo. Estrañoulle o feito xa que era raro que saíra da aldea e menos cunha maleta de viaxe. Irá visitar os parentes de Santiago, pensou. Acabou de fumar e volveu para detrás da barra, quedaba aínda moita xornada por diante.
Pasaron os días e ninguén sabía nada del. Só o que Pascual lles contara daquela mañá en que o viu marchar. Na aldea tíñano coma unha persoa un tanto especial, un pouco rara. Era certo que falaba con todos os veciños cando se cruzaba con eles, pero o xusto, o suficiente para lle permitir levar unha vida solitaria e independente. A súa única rutina social consistía en tomar un café na tasca ás once da mañá e outro ás seis da tarde, sempre puntual. Dez minutos de conversa con Pascual e nada máis. Por iso, a súa ausencia apenas se notou e, co paso dos días, fóronse esquecendo del.
Xenaro era fillo dun médico moi apreciado polas xentes da bisbarra, completamente oposto ao seu fillo. Sociable e falangueiro, sempre estaba disposto a botar unha man a quen o necesitase. Se alguén precisaba dos seus servizos e non tiña recursos, non lle cobraba a consulta. Xenaro, acabou a carreira de dereito en Santiago, pero nunca exerceu de avogado nin se dedicou a outro oficio. A súa vida reducíase a dar longos paseos polos camiños e polo monte, ou a quedar na casa horas e horas lendo.
Á morte dos seus pais quedoulle unha boa fortuna coa que poder vivir o resto da vida sen traballar. O seu pai, como dixen, médico, e a súa nai profesora de Matemáticas no instituto de Melide, levaran unha vida sinxela e sen grandes gastos, deixándolle unha boa herdanza. Por outra parte, tampouco necesitaba moito, con ter para comer, para os cafés de mañá e tarde, e comprar de vez en cando un libro, xa lle chegaba. Gastaba o mínimo en roupa e outros caprichos e carecía de vicios.
Aquela mañá que Pascual o viu pasar por diante da taberna, Xenaro erguérase coma sempre ás sete da mañá. Despois de asearse e tomar o almorzo, soubo que aquel non ía ser un día calquera. Algo lle rondaba polo caletre desde ía uns días, e ao rematar de tomar o seu vaso de cola cao con galletas, foi consciente de que chegara o día, aos seus cincuenta e catro anos, de deixar a aldea de novo e saír polo mundo adiante. Preparou a maleta con só o imprescindible e ao aproximarse as once botouse a camiñar sen rumbo fixo. Tanto lle daba un destino como outro. Durmiría onde lle acaera mellor: hoxe nunha pensión, mañá nun pendello, pasado mañá ao ar libre.
Moitos meses antes de tomar esta decisión adicárase a memoriza todos os poemas de “Viaxe ao país dos ananos” de Celso Emilio Ferreiro, así coma a obra completa de “Cien años de soledad” de García Márquez. Inspirouse nos personaxes de Ray Bradbury en Fahrenheit 451, que, ao prohibirse os libros, decidiron aprender de memoria tantas obras como puideran para preservalas no futuro.
Porén, a motivación de Xenaro non era a mesma. Os libros aínda non estaban prohibidos, todo se andará. Quixo aprender estas dúas obras para, cando lle apetecese, recitalas e compartilas con quen quixese escoitalo.
E iso é o que fai agora. Chega a unha cidade, elixe un lugar axeitado e como os músicos ambulantes, pero sen guitarra nin acordeón levanta a voz. Deixa que os versos de Ferreiro e os capítulos de Márquez reverberen polas prazas, polas rúas ou calquera outro recuncho das vilas e cidades que visita.
O seu único recurso, unha lousa, onde todas as mañás ao erguerse escribe o programa da xornada, que comeza as once e remata sobre as oito da tarde, coas pausas para comer e descansar:
11. A leución
11:15. Capítulo X. Cien años de soledad.
11:45. Digo Viet Nam e basta.
12. Capítulo XI. Cien años de soledad.
…
19:50. Agardarei
por Suso De Lameliña | May 5, 2025 | Andanzas do Suso de Lameliña, Autores/as, Colaboracións, Creación, Literaria, Novas, Xeral
Andanzas do Suso de Lameliña
Suso de Lameliña
AMNESIA
Cando os seus pés a duras penas eran quen de dar uns pasos, sente como o corpo cede, rendido. Polo seu maxín pasa a idea de deixarse caer alí mesmo, á beira da deserta estrada, cando divisa ao lonxe un puñado de casas. Unha chispa de esperanza devólvelle as forzas, presto encamíñase cara ao que semella ser unha pequena vila. Ao entrar non a recoñece, non lembra estar nunca alí. Por non lembrar, non lembra nada: o seu pasado, o seu destino, nen sequera o seu nome. Do único que ten certeza é que leva tres días camiñando sen cruzarse con ninguén, apartándose polas noites uns metros da estrada para deitarse e descansar. Sempre por teito un indiferente ceo que ignora a súa existencia.
Nada máis traspasar as primeiras casas nota que a súa presenza non pasa desapercibida. Desde as xanelas, os habitantes seguen o seu errático andar, con expresións que van desde un medo atávico a unha ira incontida. Un temor irraconal apodérase del e máxime cando un grupo de nenos perseguidores corren ás súas costas ao berro de: “Xa está aquí!, xa está aquí.” Non comprende nada. A confusión afógao e sacando as poucas forzas que lle quedan, dá media volta e bótase a correr sen mirar atrás. Non sabe de que fuxe, só que alí está en perigo e debe afastarse canto antes. Pero xa é tarde, unha parella de uniformados córtalle o paso, inmovilízanlle as mans cuns grilletes e, sen explicación algunha, condúceno á vella comisaria.
Atópase nun edificio derruído, que aínda conserva pendurados das súas paredes pósters do que semella ter sido un antigo réxime. Por máis que trata de furgar na súa memoria, todo aquilo resúltalle estraño. Sometido a interrogatorios cortantes e cheos de rancor, repite unha e outra vez que non sabe nada, que non lembra. “Ti destruiches isto…e agora chegou o intre de pagar polo que fixeches”, brada o axente máis corpulento, mentres as súas mans encamíñanse ameazantes cara a súa cara. O segundo axente amósase máis comprensivo, ata que farto das súas negativas, releva ao compañeiro na súa tarefa de mallalo a labazadas.
Tres horas de preguntas e silencios, para logo conducilo a un enorme campo de trigo baixo un ceo cinsento que anuncia malos presaxios. Alí recibe unha gadaña e na compaña de medio centenar de mulleres e homes exhaustos comeza a segar. Nese intre, parece espertar algo no seu maxín. Ao tocar o trigo coas mans, imaxes de xente berrando e unha voz ( se cadra a súa?) dando ordes, acuden a súa cabeza. Era como se aquel campo estivese impregnado dunha historia que quería esquecer. Por un intre deten o labor e un encargado fai que volva ao mesmo, coa axuda dunha fusta delgada e flexible, que se lle presenta como un obxecto coñecido.
Pouco a pouco, comeza a entender. Fora vítima dun réxime opresivo, pero ao mesmo tempo un dos seus brazos executores. Non sabe ben en que posto, quizais oficial, xuíz ou verdugo. Do que empeza a ser consciente é de que ocupara un cargo importante, responsable da destrución daquel lugar e da posterior miseria. Atópase perdido e acorralado, consciente da súa nova condición. Sabe que non pode nin vai ser perdoado.
E mentres sega, os recordos continúan a asaltalo, cada vez máis nítidos. Si, foi o comandante dun campo de traballo e agora é como un daqueles que ata pouco estiveran ao seu mando. De súpeto, detense. O encargado achégase coa fusta, pero antes de que o golpee, ergue a gadaña cara a el e a súa mirada crávase no horizonte e a súa mirada queda atrapada nunha visión que o paraliza: el mesmo, traballando con furia, consumido polo esforzo, esgotado. E logo outra imaxe. E outra. E outra máis. Centos, miles de seres asexuados (non é capaz de saber se son homes ou mulleres) atrapados nun bucle infinito e anguriante.
Comprende que non está só, que como el hai moitos máis, os antigos donos das fustas, agora reducidos a meras sombras, mentres son outros os que ostentan o poder. Sabe que lle agarda un castigo do que só a morte o liberará. Baixa a gadaña e volvendo a vista ao chan prosegue co seu labor.
por Suso De Lameliña | Abr 14, 2025 | Andanzas do Suso de Lameliña, Autores/as, Colaboracións, Creación, Literaria, Xeral
Andanzas do Suso de Lameliña
Suso de Lameliña
O BERRO DO SILENCIO
Por un motivo ou por outro, o que fora unha das súas grandes paixóns acabara por caer, sen remedio, no esquecemento. Quen antes enchera veladas con melodías, agora permanecía en silencio. As noites de esplendor semellaban pura utopia e o eco dos seus días de gloria esvaecíase na brétema do tempo. As obrigas cotiás e sobre todo o feitizo de novas afeccións, como a pintura e a escritura, fixeron do seu vello aliado algo ocioso, irrelevante. Agora, permanecía relegado nun recuncho do salón, atrapado na súa caixa e cuberto por unha fina capa de po.
Había momentos que sentía remordementos e, por un breve tempo, collíao nos brazos e conseguía sacarlle un sorriso. Mais, pronto se cansaba e devolvíao ao seu encerro, dunha maneira fría, case despectiva.
Hoxe, ao pasar ao seu carón, lembrouse de que había máis de dous meses que non lle prestaba atención . Achegouse a el e un suspiro ruidoso, entre rabia e deseseperación, pareceulle que saía do interior do estoxo, reclamando atención.
—Ah, estás aí! —exlamou, co corazón axitado polo que viña de escoitar.
—Levo aquí media vida —contestoulle desde dentro da súa gaiola— Pero iso a ti iso dache igual, verdade?
Ficou petrificado, sen saber que facer. O sentimento de culpa impedíalle reaccionar. O acordeón continuou:
—Lémbraste cando chegaches ao “Arco Iris” e me elixiches entre máis de media ducia que che amosou o dono? Eu non me esquezo, non, viñas cun colega meu, que deixaches alí para que eu che resultase máis económico. Agora pregúntome. Cando me tocará a min pasar por ese trance? Porque cada vez teño máis claro que me detestas. Ai, aqueles anos! Xa esqueciches os concertos con bailes baixo a luz ténue do solpor, que facían que me sentise vivo? Tempos felices aqueles, e non como agora, encerrado aquí, dia tras día, facéndose eternas as horas.
O dono baixou a cabeza, incomodo e avergonzado, dirixiuse cara a el. Abriu a caixa e tomouno en brazos. O acordeón seguiu a falar:
—Eramos inseparables, e os teus dedos atopaban as harmonías precisas nas miñas teclas, cada nota era unha confesión, un segredo. Ata que rematada a pandemia todo mudou. Un día deixaches de collerme e tras del viñeron outros e outros. O encanto, polo motivo que fose, esvaecérase. Foi quizais culpa miña, di? Ou hai outro motivo? Acaso xa non che sirvo?
Tentou responder e nun fino fío de voz, murmurou:
—Non é iso. Ti non tes culpa ningunha…, é a vida, os problemas.
—A vida! —exclamou o acordeón. Desculpas, só desculpas. Eu estiven sempre ao teu lado nos momentos de alegría pero tamén nos malos e así é como mo agradeces?
O silencio envolveu o salón. Abriu os foles e comezou a acariñarlle as teclas. Despois de moito tempo, o acordeón comezou a respirar compasadamente e as notas encheron de nostalxia e ledicia o salón. Esa noite as paredes volveron vibrar de novo, cun vals perdido, cun pasodobre agardado, cunha muiñeira sentida. Quizais aquel vello amor aínda non morrera de todo. Quizais só estaba esmorecido e a tempo de rexurdir.
por Suso De Lameliña | Mar 30, 2025 | Andanzas do Suso de Lameliña, Autores/as, Colaboracións, Creación, Literaria, Xeral
Andanzas do Suso de Lameliña
Suso de Lameliña
CON GENARÍN EN LEÓN
Achégase a Semana Santa e, como cada ano, “Genarín”, de novo, volverá desfilar polas rúas de León, para que celebremos máis có cabodano da súa morte a súa vida de bohemia e o seu amor polo “orujo”. Será unha noite de xoves a venres de xolda, parodia e poesía satírica en homenaxe á vida e milagros do apóstolo da snoites perdidas. Porén, a miña historia con el non tivo lugar nestas místicas e austeras datas senón nun ardente agosto, e xa sabemos como as gasta o astro sol neste mes na cidade do Bernesga.
No camiño a Segovia na compaña duns amigos, decidimos facer unha parada en León. E abofé que resultou longa e fructífera. É o que ten o “Barrio Húmedo”. Hai que ser de pedra para non caer vítima dos seus encantos. E nós por suposto, que de pedra non tiñamos nada e menos naqueles anos de eterna xuventude, deixámonos levar, sen reparo algún, polas tentacións húmidas. O caso é que entre risas, cuncas de viño e, como non, o prezado “orujo”, as horas foron fuxindo sen decatarnos. Ao final, coa noite como única testemuña, atopeime só, vagando polo corazón da cidade, onde as sombras parecían contarme historias de xentes e tempos esquecidos.
Foi así como sentín o espíritu de “Genarín”, ou iso crin daquela. Alí estaba coa botella de licor sagrado ofrecéndome un grolo. Non fun desconsiderado e acepteillo, malia ter saciado abondo a sede nas horas anteriores. E, ao pé da muralla, baixo as tenues luces da cidade co seu halo de misterio, sentín revivir vellas historias e lendas mentres o líquido ardente baixaba pola gorxa. As palabras de “Genarín” resultáronme fermosos versos dunha poesía única que só podían saír dos beizos dun ser como “Genarín”, que tivo o privilexio de morrer baixo as rodas do primeiro camión de lixo de León.
A mañá seguinte escoitei que alguén me chamaba polo meu nome. Eran os meus amigos e eu atopábame ao borde da muralla durmindo a carón dun mendigo e dunha botella baleira.
Ao día seguinte, xa na capitol do acueducto, e un pouco máis sereno, escribín este poema:
O ENTERRO DE GENARÍN
Achégase, Xoves Santo,
a Genarín hai que honrar,
home de vida bohemia,
amante da boa vida,
bebedor e mullereiro.
Que desgraza aquela noite,
en plena Semana Santa,
cando o camión do lixo,
ao mesmo pé da muralla,
contigo foi a bater,
mentres “orujo” mexabas.
De nada valeu a axuda
que A Moncha che procurou,
alí a alma entregaches
a Deus Todo Poderoso.
Agora, xa santo es,
venerado con fervor,
neste León do Bernesga,
que entre o Xoves e o Venres,
de cada Semana Santa
o teu enterro celebra.
A Cuba, A Morte e mais Moncha,
xunto aos catro Evanxelistas,
en procesión te acompañan
polas rúas de León.
O remate, a infausta torre,
onde a cruel “Bonifacia”
a vida che arrebatou.
Por ofrenda, pan e queixo,
laranxas e mais “orujo”,
de loureiro, unha coroa.
Achégase Xoves Santo,
a Genarín hai que honrar;
borrachín e putañeiro,
do tute, gran amador,
noso respecto merece.
Con versos e con “orujo”
o noso amor mostraremos
por Noso Pai Genarín.
