Este sábado, 5 de marzo, ás 19 horas, na Casa-Museo Manuel María, o escritor, crítico literario e historiador da literatura galega, Francisco Rodríguez, presenta a súa obra Unha etapa estelar e conflitiva de Galiza (a segunda metade do século XIV), concretamente o Tomo I, que vén de saír do prelo, que leva por título “A relevancia do reino galego medieval”. Un libro que non deixará indiferente a ninguén.
A contracapa do libro salienta o seguinte: Este libro sobre a etapa medieval de normalidade e esplendor do reino de Galiza e a crise da segunda metade do século XIV responde a un afán por combater a ignorancia colectiva sobre o noso pasado medieval e as deformacións e ocultacións sobre el. É, en certa maneira, un traballo a favor da saúde mental colectiva da sociedade galega. Xurdiu da necesidade de colaborar a un coñecemento sobre a nosa historia, entre os séculos VIII e XIV, radicalmente confrontado coa ocultación e terxiversación do oficial dominante. É, pois, unha visión crítica do estado da cuestión e unha proclama a favor de descubrir o oculto ou manipulado. O autor faino, analizando, debatendo e tirando conclusións, desde a historiografía oficial e académica e desde as fontes documentais existentes. Tamén desde a importante, malia ser considerada con frecuencia, historiografía que se ten esforzado xa desde o século XIX, por combater a manipulación que levou a ignorar a existencia relevante do reino de Galiza e a eliminarnos como realidade política específica na Península, para así mellor construír unha visión histórica ao servizo do castelanismo, primeiro, e do españolismo, despois.
Este Tomo I céntrase en evidenciar esa relevancia incuestionábel, para logo (Tomo II) entrar na análise dun momento estelar e conflitivo, segunda metade do século XIV, cuxo desenlace tivo transcendencia para o noso futuro.
Non recordaba ben cando fora a última vez que vestira dunha cor diferente, sempre se lembraba así, de escuro. Con seis anos falecéralle o pai, cumpría amosar a dor descarnada e fría, o irmán máis pequeno estaría envolto nunha mantiña de “alivio” porque non era cuestión de que a dor se cebase naqueles corpiños tenros e indefensos, que sen comezar a vivir xa viran a morte de preto.
A da gadaña viña sempre para levalo todo, como dicían as vellas, para levar as ilusións, os proxectos, as esperanzas, os sorrisos, os cartos,… Co tempo, foi deixando a lóbrega túnica, porque era moza e non pode ser noite para sempre. O día do casamento ía de negro, a cor da elegancia, a cor que tanto aborrecía, porque xa se convertera nunha segunda pel, algo que non por iso tiña que agradala.
Lembraba que a súa nai cando soubera que ía casar con aquel home, fartara de chorar, a súa filla ía ser a viúva dun vivo, un home, do que con sorte sabería uns poucos meses logo de cada marea, ao que lle contaría como medraban os fillos entre cortos e cambios cada vinte días, un señor a quen a súa prole recoñecería polo que a nai contase, do pouco que sabía del.
Os veráns de néboas espesas, as enloitadas mulleres de idades indefinibles, subían o camiño á capela, a aquela atalaia herdada doutros pobos para facer roldas e tocar a campá ata que a néboa se disipaba, nunca se sabía cando un fillo, un pai, un marido, ou un irmán podía estar chegando a porto e non querían que na pescuda o casco se esnafrase contra os cons.
Naufraxio, era aquela palabra que entraba nas casas para facelas salitre, para esmigallalas, e facer de quen as habitaba, un espectro. Os do seguro amais dos pésames, tiñan no servizo un bote ou dous de tinguidura negra, porque o negro era para a morte e tamén para a vida, pero que pasaba con aqueles a quen non podían enterrar porque non apareceran? Como ser pode ser viúva ou orfa dun espectro?
A causa da loucura de Alonso Quijano, foi a lectura desmedida de libros de cabalería. Algo parecido lle pasou a Katsumoto (neno vitorioso) coa lectura obsesiva de libros de Manga.
Ben, realmente o noso heroe, chamábase Eladio Ferreiro, veciño dunha aldea do Corgo, pero que un bo día decidiu cambiar o seu nome polo de Katsumoto Ferreiro, tal era o amor e a paixón polas historietas xaponesas.
Ao principio esta afección, agás o cambio de nome, non afectou a súa vida profesional nin social. El exercía de funcionario na Delegación de Facenda da Xunta, estaba casado con dous fillos e levaba unha vida normal; iso si, no tempo de lecer non paraba de ler manga, algo que provocaba algunha pequena discusión coa súa esposa, pero sen chegar nunca o sangue ao río.O problema veu a raíz da lectura de “ O home sen talento” de Yoshiharu Tsuge. Aquí, o protagonista, Sukezo Sukegawa, autor de éxito no mundo do Manga, decide esquecelo, para adicarse á arte do Suesiki -busca da beleza natural nas pedras-. Coas pedras que vai atopando instala un posto á beira do río, para vendelas aos turistas, pero o negocio resulta un auténtico fiasco, con consecuencias na súa vida familiar.
Katsumoto, impresionado pola historia de Sukezo, decide emulalo, substituíndo as pedras por carrabouxos. Os carrabouxos, bugallos, ou bolas de cuco -así é coma lles chamaba eu, de neno- son unha reacción de defensa dalgunhas árbores, coma os carballos, fronte a certos insectos véspidos.
Así, Katsumoto, parte do seu ocio, empezouno a adicar a percorrer as carballeiras da contorna, ampliando cada vez máis o círculo, á procura do prezado obxecto. Mesmo á muller e aos fillos pareceulles ben. Polo menos saía con eles polo monte e xa non estaba tantas horas mergullado nas malditas historias xaponesas. Que errados estaban!
Cando xa conseguiu unha boa colección, o seguinte paso foi pintalos e decoralos. Ata aquí a cousa máis ou menos normal. A familia non podía sospeitar o que viría ao cabo dun tempo, non moi lonxano.
Un bo día, chegou do traballo dicindo que se cansara de atender á xente, que so lle ían con lerias, que estaba cheo, e que ía montar un posto de venda de bugallos. O desgusto da muller e dos fillos foi tremendo. Trataron de convencelo, pero todo foi en van.
Á semana seguinte, en torno á praza de Abastos de Lugo, puxo o seu posto. Como lle pasara a Suzeco, os seus produtos foron totalmente ignorados. E os poucos posibles clientes que se achegaron por alí, foi para mofarse del. Mais el seguiu erre que erre, e, claro, as consecuencias familiares, xa se pode un imaxinar, foron devastadoras, ruptura total da convivencia, tendo que abandonar a casa e pasar as noites durmindo no parque ou nun caixeiro dun banco.
Así continuou co posto, durante case un ano, ata que un día desapareceu e ninguén volveu saber nada máis del.
O outro día paseando pola Gran Vía de Vigo pareceume recoñecelo nun viandante. Dirixinme a el e pregunteille se era Katsumoto e, efectivamente, era el. Contoume que levaba tempo na cidade, mendigando e vivindo do que podía. Por certo, non perdera a afección ao manga. Agora ía por todas as bibliotecas da cidade para poder lelos. Xa os lera unha e mil veces, pero tanto lle daba. Pregunteille polos bugallos e díxome que aquelo fora unha loucura, que estaba arrepentido de facelo, pero que xa era tarde para volver atrás. Cinco minutos escasos foi a nosa conversa, enseguida se despediu e continuou pola avenida adiante, camiñando con dificultade.
*O venres 18, foi a primeira presentación do libro “Paseando canguros”. O acto tivo lugar no CPI de Castroverde. Acompañáronme Pili Ferreiro, concelleira de cultura e deportes, Ánxela Gracián, escritora e tradutora e Manuel Vázquez, escritor e autor do prólogo.
Confundimos euforia e felicidade, corrompemos o amor co veleno da impaciencia. Deturpamos a entrega co atropelo da comparación. Invalidamos o esforzo namentres facemos do abismo un lugar habitable, mentres extraemos da lembranza armas anuladoras.
Trementes na velocidade, aniquilados entre as liñas que traza, cremos progresar entre o ruído. Na consistencia indiferente do formigón, cre avanzar a nosa fraxilidade. E, na urxencia da carreira, afoga todo canto somos.
Méprise moi, insulte moi: je serai aveugle e sourd.
Ángel Ganivet. Dirixido á súa amante Nasha
Estaba de exames de oposicións a mestre en Oviedo, días duros e desacougantes do verán do 79, que afortunadamente remataron con final feliz. Acababa de pasar a primeira proba e a piques de enfrontarme á específica, neste caso Ciencias Naturais e Matemáticas. Unha mañá de sábado, nun momento libre, iso si cos apuntas debaixo do brazo, entrei na afamada cafetería “La Paloma” e pedín o típico, un vermú, excelente onde os haxa, acompañado dunhas gambas, sempre sen perder de vista os apuntes, postos enriba da mesa. Os que sufriron oposicións entenderanme ben.
Ao cabo dun cacho, un cliente duns trinta anos, que se atopaba na mesa contigua, comezou a falarme. Tratábase de Eduardo Quirós, de Llanes, que estaba preparando un libro sobre Ángel Ganivet, o escritor español, precursor da xeración do 98, e que se suicidou, ao segundo intento, tirándose ás xélidas augas do río Dvina. Desde aquel día comezamos a quedar todas as tardes sobre as sete a tomar algo e a falar, principalmente de Ganivet, co que estaba obsesionado, dun xeito semellante a coma eu estaba cos meus exames. A min que me contase a vida e milagres do autor de “Cartas filandesas” servíame para esquecer por unhas horas os números e as células e, a el, valíalle de desafogo.
A súa idea era ir no inverno a Helsinki e Riga, tras os pasos de Ganivet , entre outros motivos, para interesarse pola curta pero intensa relación sentimental que o escritor mantivo coa xove viúva rusa e profesora de sueco, Masha. Marie Sophie Diakovsky, de esmerada educación, dominaba varios idiomas, tocaba o piano, escribía poemas e pezas teatrais. Ganivet compoñería para ela un cancioneiro en francés e español:
Mis caricias son fuertes y tan frágil
es tu cuerpo, que vivo con el miedo
de que hacerte feliz completamente
será hacerte morir entre mis brazos.
Rematei as oposicións con resultados satisfactorios e despedímonos, intercambiando enderezos, coa idea de volver vernos. Por un motivo ou por outro, agás algunha felicitación por Nadal, os primeiros anos non volvemos coincidir.
Pasados uns vinte anos e lendo no bar Asturias de A Veiga, “La Nueva España”, aparecía unha noticia que daba conta do posible suicidio do llanisco Eduardo Quirós no río Dvina, no mesmo centro de Riga. Busquei a necrolóxica e souben que tiña unha irmá, Elena. Tomei nota e a través da guía conseguín o seu número de teléfono. Púxenme en contacto con ela, expliqueille a miña relación co seu irmán e quedamos un día en Oviedo para vernos.
Foi entón cando souben o que sucedera. A relación entre os dous irmáns era moi estreita e grazas a iso Elena tiña moita información. Mesmo por dúas veces foino visitar, unha á capital finesa e outra a Riga.
Eduardo, coma el me contara, chegado o inverno marchou para Helsinki. Unha das primeiras cousas que fixo foi acudir a “Akateeminen Kirjakaupan”, libraría fundada en 1893, unha das xoias da capital finesa, non só polo número de volumes que contén, senón tamén polo edificio que a alberga, deseñado polo arquitecto, Alvar Aalto, que utilizou o mármore e o cobre coma elementos principais. Alí puido facerse con libros do autor traducidos ao finés, entre eles unha das primeiras edicións de “Cartas filandesas”. Ao terceiro día da súa chegada, falando cunha das libreiras, comentoulle que coñecía unha parente lonxana de Masha, que se quería lle daba o número de telefono. Viu o ceo aberto. Non agardou moito, á tarde seguinte estaba tomando unha cervexa Koff, nun bar da capital do Báltico, con Mirja, era así coma se chamaba.
Conta Elena que desde o primeiro momento ficou engaiolado con ela, que, segundo el, era cuspidiña a Masha. Era profesora de español nun instituto de Helsinki e tamén escribía versos; xa tiña publicado dous libros. Pronto namoraron e alí ficou Eduardo, grazas a que puido conseguir traballo de profesor, tamén de español, noutro instituto da capital. Ganivet ficou no esquecemento e o libro nunca chegou a ver a luz. Uns dezanove anos durou esta relación, que tristemente rematou co falecemento de Mirja, a causa dun cancro de peito.
Eduardo, desesperado, abandonou Helsinki e decidiu marchar coma fixera Ganivet a Riga e proseguir co proxecto que o levou a esas terras. Mais non foi quen, a súa saúde mental foi empeorando día a día ata rematar nas xélidas augas do Dvina, coma fixera o autor de “Idearium español”. Iso si, non tivo que intentalo dúas veces. No seu caso non sucedeu coma co seu compatriota, que, ao primeiro intento, foi auxiliado.
Elena conserva toda a documentación que foi confeccionando o seu irmán coa idea de publicala un día. De momento, que eu saiba, tal cousa non sucedeu.
Betula, coma min, gusta do silencio. Na súa prestancia asoma unha complicidade longal e eu sei que, cando me espreguizo, ela estira comigo todas as súas utopías. E intúo que conxuga coa súa mirada algúns dos segredos que me habitan.
